Do moich czytelników 🔗

Przez 30 lat zajmowałem się badaniem głównych modeli uli. Z niektórych rezygnowałem, inne natomiast zmieniałem.

Przez 30 lat pracowałem nad stworzeniem Ula Ludowego. Ula, którego koncepcja byłaby zgodna z niepodważalnymi prawami natury, pszczelarstwa, fizyki, architektury, itd.

Niemniej, mogło mi się zdarzyć zapomnieć lub zbagatelizować niektóre z tych praw. Dlatego nie bez obaw oddałem Ul Ludowy w ręce społeczeństwa.

Ul Ludowy już od 6 lat odnalazł swoje miejsce zarówno we Francuskich ogrodach, jak i we wszystkich częściach świata. Metoda jego prowadzenia została przebadana i omówiona wszędzie tam, gdzie się pojawił.

Otrzymałem dużą ilość gratulacji, chwalebnych porównań, i ani jednej podstawnej krytyki.

Mam zatem prawo powiedzieć to, co zawsze uważałem: Ul Ludowy jest najlepszym ulem.

Gdybym zresztą dostrzegł w nim jakiekolwiek wady, to czym prędzej dokonałbym poprawek.

Nie wahaj się więc, drogi Czytelniku - adoptuj Ul Ludowy.

Ul Ludowy oszczędzi Ci czasu, pieniądzy i kłopotów.

Ul Ludowy zapewni Ci również dostatek najwyborniejszego miodu i najzdrowszych rozkoszy.

Tours, 25 marca 1923 r.
E. Warré

Cel tej książki 🔗

Istnieje wiele podręczników pszczelarskich, z czego niektóre napisane niestety przez pszczelarzy salonowych. Uzupełnienie ich, a nawet im zaprzeczenie, nie wydaje mi się być żadną niefrasobliwością.

Praktyk stroni od pióra. Znaleźć można po nim co najwyżej parę stron, równie krótkich co nielicznych. Wydaje mi się, że mogę przyczynić się do pszczelarstwa poprzez dodanie tych kilku stron, które są owocem ponad 30 lat praktyki i badań.

Pszczoła, jej życie i zwyczaje zostały już zbadane i opisane przez wybitnych uczonych i renomowanych pisarzy. Nie chcę ani ich kopiować, ani uzupełniać. Mój cel jest zupełnie inny.

Nie szukam wielbicieli pszczoły. Szukam jej przyjaciół, gości, towarzyszy. Nie pragnę dostarczyć moim czytelnikom rozkoszy salonowej lektury, tylko przyjemności sielskich.

Zajmę się więc wyłącznie praktyką pszczelarstwa, i to tylko jej częścią najbardziej nam użyteczną: produkcją miodu.

Poprowadzę moich czytelników od pierwszych kroków w pszczelarstwie aż do łatwej i taniej produkcji miodu.

O pożyteczności pszczelarstwa 🔗

Pszczelarstwo jest sztuką doglądania pszczół w celu uzyskania maksymalnej wydajności przy możliwie najniższych nakładach.

Pszczoły wytwarzają roje, matki, wosk i miód.

Produkcja rojów oraz matek musi pozostać domeną specjalistów.

Produkcja wosku ma pewne znaczenie, pomniejszone jednak kosztami przetopu.

Produkcja miodu jest głównym celem pszczelarza, ponieważ jest to produkt o istotnym znaczeniu, który można zważyć i wycenić.

Miód jest znakomitym produktem spożywczym, dobrym lekiem, i najlepszym z cukrów. Wrócę jeszcze do tego później. Miód możemy sprzedać albo spożyć w najróżniejszych postaciach: bez niczego, w słodyczach, w ciastach, czy też w napojach równie przyjemnych co zdrowych - jako miód pitny, który jest cydrem bez jabłek, winem bez winogron.

Pszczelarstwo jest również, warto to zaznaczyć, pasjonującym zajęciem. Zajęciem, które daje odpoczynek zarówno umysłowi, jak i ciału.

Pszczelarstwo jest także zajęciem wysoce moralnym, gdyż oddala nas od kawiarni i niegodziwych miejsc. Ponadto, ukazuje pszczelarzowi przykładny obraz pracowitości, porządku i oddania wspólnej sprawie.

Pszczelarstwo to ponadto praca w najwyższym stopniu zbawienna i higieniczna, ponieważ praca ta ma miejsce najczęściej na powietrzu, przy pięknej pogodzie, w słońcu - a słońce jest wrogiem choroby, ponieważ włada żywicą i siłą.

Wreszcie, a jest to kwestia nadzwyczaj istotna, pszczoła zapyla kwiaty i drzewa owocowe. Pszczelarstwo przyczynia się zatem, w dużej mierze, do zapełnienia naszych spiżarń. Ten powód, sam w sobie, powinien być wystarczający do tego, aby zachęcić do pszczelarstwa każdego, kto ma choć najmniejszy sad owocowy.

Według Darwina, samozapylenie nie jest normą wśród kwiatów. Zapylenie krzyżowe - dużo powszechniejsze - jest koniecznością albo z powodu separacji płci w kwiatach lub nawet całych roślinach, albo z powodu niejednoczesności dojrzewania pyłków i znamienia, lub też innych uwarunkowań, które uniemożliwiają kwiatowi samozapylenie. W efekcie bardzo często, przy braku pomocy z zewnątrz, nasze rośliny nie wydają owoców, lub wydają ich mało. Wykazały to niezliczone doświadczenia.

Jak to bardzo dobrze opisał pan Hommell, pszczoła, przyciągnięta przez nektar wydzielany u podstawy płatków, penetruje do dna kielicha aby posilić się sokami wytworzonymi przez nektarniki. Pokrywa się ona wówczas płodnym prochem, który upuszczają na nią pręciki. Kiedy pierwszy kwiat zostaje wyczerpany, kolejny daruje niestrudzonej robotnicy nowy plon. Pyłki, znajdujące się na niej, opadają na znamię, zapewniając w ten sposób skuteczne oraz pewne zapylenie. Zapylenie to, bez jej udziału, musiałoby zdać się na łaskawość wiatru. Pszczoła odwiedza w ten sposób tysiące koron kwiatowych na swojej drodze i w pełni zasługuje na poetycką nazwę, którą nadał jej Michelet - skrzydlatego kapłana kwiatowych łon.

Pan Hommell stara się nawet oszacować zysk wynikający z obecności pszczół. Według niego, rodzina licząca tylko 10.000 zbieraczek ledwie mieści się w średniej, a bardzo silna rodzina, zamieszkująca duży ul, posiada ich często 80.000. Załóżmy, że 10.000 zbieraczek wychodzi każdego dnia 4 razy: w 100 dni otrzymamy 4 miliony wyjść. Jeśli każda z tych pszczół, przed powrotem do ula, odwiedzi zaledwie 50 kwiatów, to pszczoły tej rodziny odwiedzą w ciągu roku łącznie 100 milionów kwiatów. Nie będzie przesadą jeśli założymy, że co dziesiąty z tych kwiatów zostanie zapylony dzięki pracy zbieraczek, a korzyść oszacujemy na zaledwie 1 centym dla 1000 zapyleń. Mimo tak niskich szacunków, z aktywności jednego ula otrzymujemy zysk 200 franków rocznie. Matematyczna analiza nie zostawia miejsca jakimkolwiek wątpliwościom.

Niektórzy producenci owoców, głównie winogrodnicy, mają nieprzychylny stosunek do pszczoły, gdyż wysysa ona słodki sok z owoców i winogron. Lecz jeśli uważnie obserwujemy pszczołę, to szybko zauważymy, że ta nie interesuje się nienaruszonymi jagodami i opróżnia te, których błona została wcześniej przekłuta przez ptaki lub silne szczęki os. Pszczoła zbiera tylko sok który, bez niej, wysechłby bez pożytku. Pszczoła nie ma wręcz możliwości popełnić kradzieży, o którą się ją oskarża: jej żuwaczki nie są wystarczająco silne, aby przedziurawić błonę chroniącą miąższ.

Pszczelarstwo bez użądleń 🔗

Pierwszą przeszkodą w rozwoju pszczelarstwa jest żądło pszczoły.

O pszczole można rozprawiać godzinami, w każdym kraju i wśród każdej warstwy społecznej. Zawsze i wszędzie znajdą się zainteresowani rozmówcy. Pszczoła jest sympatyczna, ale nawet najwięksi jej miłośnicy przyznają, że nie zajmują się pszczelarstwem z obawy przed pszczelim żądłem. Żądłem, wydawałoby się, niezwykle groźnym - ale czy takie rzeczywiście jest?

Pszczoła jest często źle traktowana. Zbierając nektar na sztucznej łące, bywa popychana i odganiana przez żniwiarza albo zwierzęta. Mimo tego, pszczoła nigdy ich nie żądli.

Przekonajcie się sami: kiedy wasze drzewa zakwitną, poobserwujcie pszczoły żerujące na ich kwiatach. Jeśli potrzeba, oprószcie jedną z nich niewielką ilością mąki pszennej lub ryżowej aby lepiej ją dostrzec, i podążajcie za nią. Gdy popchniecie ją palcem, pszczoła, niewzruszona, poleci kawałek dalej. Możecie tę zabawę prowadzić tak długo, jak tylko chcecie. Pszczoła odleci dopiero, kiedy zbierze swój ładunek miodu. Nigdy was przy tym nie użądli.

Z pewnością zdarzyło wam się widzieć zawodowych pszczelarzy, pracujących wśród swoich pszczół bez żadnych obaw, bez widocznych środków ochronnych, nie przykrywszy sobie nawet głowy siatką. Możecie to zobaczyć na załączonych fotografiach 1, 2, 3, 4, 6 i 7. Jestem jednym z dwóch operatorów i mogę poświadczyć, że w tych okolicznościach, jak i w wielu innych, nie zostaliśmy ukłuci przez żadną z milionów otaczających nas pszczół.

Złośliwość nie leży zatem w naturze pszczoły.

Pszczoły mają jednak za zadanie stworzyć rodzinę, rozwijać ją i zbierać oraz składować miód. Aby bronić swojej rodziny i zapasów, pszczoły otrzymały potężną broń: żądło z jadem. Korzystają z tej broni przeciwko każdemu wrogowi, prawdziwym lub pozornym, ze żwawością przed którą nikt nie ucieknie i siłą której przeciwstawić nie są w stanie ani siatki, ani rękawice, ani getry, ani najgrubsze ubrania.

Niechże jednak pszczelarz zapewni swoim pszczołom schronienie w dobrych warunkach oraz wystarczające zapasy. Niech ukaże im się jako przyjaciel, to zostanie przez nie ugoszczony i będzie mógł, po kilku chwilach życzliwości, bez niebezpieczeństwa potrząść nimi, popychać je i szczotkować tak, jak robimy to na jednym z załączonych zdjęć.

Nie znam żadnego zwierzęcia, które moglibyśmy traktować tak surowo jak pszczołę.

Muszę jednak przyznać, że istnieją dwie kategorie osób, które mogą być narażone na częste użądlenia. To przede wszystkim osoby agresywne. Agresywne w swoich ruchach, agresywne w swoich słowach. To także osoby o silnym zapachu - przyjemnym lub nie: osoby o gnijącym oddechu, niezależnie od tego, czy jest to skutkiem złego uzębienia, niesprawnego żołądka czy też alkoholizmu. Są to również osoby o niskiej higienie, lub też osoby perfumujące się. Wszyscy inni ludzie mogą zajmować się pszczelarstwem mając pewność, że nie zostaną użądlone przez pszczoły - pod jednym tylko warunkiem - że nie wzbudzą w pszczołach cienia podejrzenia, że są wrogiem. A będzie to sprawa bardzo prosta dla tych, którzy zechcą stosować się do mojej metody, gdyż dla każdej czynności podam ściśle określony i szczegółowy sposób postępowania.

Wbrew moim zapewnieniom o łagodności pszczoły, zauważyłem u niektórych osób lęk - lęk czasem nie do pokonania - przed zbliżeniem się do pszczół z odsłoniętą twarzą. Dlatego też, w ramach mojej metody, zalecam korzystanie z siatki ochronnej. W ten sposób pszczelarz ma pewność, że nie zostanie użądlony w twarz.

Zresztą moja metoda zmniejsza lub wręcz usuwa ryzyko użądlenia. Przenoszenie pszczół między dwoma ulami ma miejsce w odległości od pasieki, podczas tej czynności nie możemy więc być niepokojeni ani przez pszczoły sąsiednich uli, ani przez zbieraczki należące do przenoszonego ula. Żaden plaster nie zostaje wyjęty z ula w obecności pszczół, pszczelarz nie może więc ani zmiażdżyć, ani rozdrażnić pszczół. Czyszczenie ramek oraz wybór ramek do wymiany następuje w pracowni, z daleka od pszczół. W ramach codziennych czynności, ul zostaje odkryty tylko raz w roku - podczas zbioru - nie następuje więc częste wychładzanie czerwiu, jakże irytujące dla pszczół.

Można zatem zajmować się pszczelarstwem nie ryzykując użądlenia.

Wybór ula 🔗

Kolejną trudnością, z którą musi uporać się początkujący pszczelarz, to wybór ula.

Istnieje znaczna ilość różnych modeli uli. Każdy z nich ma swoich wielbicieli i przeciwników.

Z trudnością tą można jednak sobie poradzić. A oto jak:

Unikajcie eksperymentów 🔗

Nierzadko można usłyszeć od początkujących pszczelarzy: Wypróbuję dwa lub trzy najpowszechniejsze systemy, przestudiuję je i zobaczę, który z nich jest najlepszy.

Życie jest krótkie, a życie aktywne jeszcze krótsze. Nie sposób wyciągnąć jakichkolwiek poważnych wniosków nie będąc w uprzywilejowanej sytuacji.

Aby wypróbować kilka różnych systemów uli, należy je badać w tej samej pasiece, traktować w jednakowy sposób, posiadać co najmniej kilkanaście uli każdego typu - i to wszystko przez co najmniej kilkanaście lat. Innymi słowy, ule muszą znajdować się w identycznych warunkach aby uzyskany wynik badań był wiarygodny.

Po dziesięciu latach może się jednak okazać, że np. jeden typ doskonale sprawdza się zimą, a inny latem. Trzeba będzie wówczas opracować nowy system ula, który posiadałby zalety obu badanych typów. Ten nowy ul będzie wymagał kolejnych dziesięciu lat badań. Po tym czasie, być może otrzymamy ul doskonały dla pszczoły, odpowiadający wszystkim jej potrzebom, ale nieodpowiedni dla pszczelarza gdyż okaże się dla niego zbyt pracochłonny. Czy przeprowadzimy wtedy kolejne, dziesięcioletnie badania? Czy starczy nam czasu?

W wielu administracjach, po dwudziestu pięciu latach pracy zostaje przyznana możliwość otrzymania emerytury. Czasem emerytura ta jest wręcz przymusowa, ponieważ pracownik utracił część swoich zdolności, jeśli nie utracił jeszcze życia.

Gdy takimi badaniami zajmą się amatorzy, wyciągną z tego dużą satysfakcję. Jeśli o mnie chodzi, to badania te dostarczyły mi bardzo wielu niezwykle miłych chwil.

Ci, którzy chcą lub muszą produkować, powinni zrezygnować z tego typu badań.

Nie kierujcie się cudzymi radami 🔗

Pszczelarz, czy to w mowie, czy w piśmie, poleci z oczywistych powodów ul, który sam stworzył, który - jak mu się wydaje - udoskonalił, lub wybrał. Ojcowska miłość jest ślepa. Pszczelarz nie dostrzega wad własnego ula i oszuka was, nie zdając sobie nawet z tego sprawy.

Ludzkością kieruje pycha. Nazwijmy to dumą. Duma ta nie pozwoli pszczelarzowi przyznać się do błędu w wyborze ula - jeśliby w ogóle ten błąd dostrzegł. Będzie on twierdził, że jego ul daje nadzwyczajne wyniki, a powtarzając to wystarczającą ilość razy, być może sam się do tego przekona. Będzie wam opowiadał o zadziwiających zbiorach nie podejrzewając nawet, że was w ten sposób oszukuje.

Trzeba również przyznać, że niektórymi pszczelarzami może czasem kierować poczucie interesu. Chcąc uniknąć dodatkowej konkurencji polecają to, co sami potępiają.

Producent, ze swojej strony, będzie skłonny polecić akurat ten ul, który seryjnie wytwarza. Właśnie ten ul zapewni mu większy zysk, i niekoniecznie będzie to najlepszy z uli. Lepiej więc nie słuchać nikogo - tym bardziej, że istnieje niezawodny sposób na poznanie najlepszego ula.

Opierajcie się na niepodważalnych podstawach naukowych 🔗

W swoich działaniach, opierajcie się na zasadach naukowych lub pszczelarskich, które nie sposób podważyć i z którymi każdy zgodzić się musi. Oto kilka z nich:

Podobnie do ludzi, pszczoły jedzą zarówno po to, aby się pożywić, jak i się ogrzać.

Od stycznia lub lutego, rozwój czerwia wymaga temperatury ok. 38°, tak samo jak wylęg kurcząt w inkubatorze.

Do ogrzania dużego ula potrzeba większej ilości miodu, tak jak potrzeba większej ilości węgla do ogrzania dużego mieszkania.

Ramki, poprzez objętość swoich słupków i poprzecznych listew, oraz poprzez wolne miejsca potrzebne między słupkami a ściankami, zwiększają objętość każdego ula o 9 do 10 tys. centymetrów sześciennych - czyli o 9 do 10 litrów.

Zimą, jak i również pierwszej wiosny, rodzina pszczela jest w każdym ulu niewielka. Mały ul jest w takiej sytuacji wystarczający.

Na drugą wiosnę oraz latem, rodzina pszczela potrzebuje więcej miejsca na rozwój czerwia i powiększenie swojej populacji, a także na magazyn miodu. Mogą tu występować znaczne różnice między dwoma rodzinami lub między dwoma sezonami, w zależności od płodności matki czy też obfitości pożytków.

Wentylacja ula musi następować górą, przez poduszkę, a nie przez dennicę - tak, jak wentylacja mieszkania ma miejsce kominem, a nie otworami wykonanymi w podłodze lub drzwiach.

Ciepłe powietrze zawsze unosi się nad zimnym.

Przy każdym otwarciu ula, ciepłe powietrze ulatuje z niego, bo powietrze to jest zawsze cieplejsze od powietrza na zewnątrz.

Kiedy nad gniazdem zostaje postawiona zimna i pusta nadstawka, to ciepłe powietrze z gniazda przenosi się do nadstawki.

W obu powyższych przypadkach, gniazdo zostaje oziębione.

Podczas obsługi ramek, często dochodzi do zgniecienia pszczół, a czasem matki.

Kiedy gniazdo zostaje oziębione, pszczoły muszą je dogrzać.

Pszczoły nie są w stanie jednocześnie dogrzewać gniazda i zbierać pożytków w terenie.

Przetwarzając miód w kalorie, pszczoły wykonują dodatkową pracę.

Dodatkowa, powtarzająca się praca prowadzi do zapracowania, które męczy pszczoły tak, jak męczy się zapracowany człowiek, i sprawia, że gorzej znoszą trud i choroby.

Oziębienie gniazda oraz zgniatanie pszczół lub matki powoduje irytację wśród pozostałych pszczół.

Oziębienie ula prowadzi do zmniejszenia zapasów, na koszt pszczelarza.

Zbędne utrudnienia w konstrukcji ula niepotrzebnie zwiększają wydatki pszczelarza.

Mnogość wizyt zwiększa koszt czasowy.

Czas jest złotem.

Nie należy brać pod uwagę zysku brutto pszczelarza, tylko jego zysk netto - czyli jego przychód po odliczeniu kosztów produkcji.

Aby doradzić moim czytelnikom w wyborze najlepszego ula, przemilczę moje własne doświadczenie pszczelarskie, albowiem nie chcę go nikomu narzucać. Oprę się wyłącznie na wyżej wymienionych zasadach, ponieważ uważam, że są one bezdyskusyjne.

Ramkowcy i bezramkowcy 🔗

W pszczelarstwie spierają się dwie, zupełnie różne szkoły: ramkowcy i bezramkowcy.

U bezramkowców, plastry przywierają do ścianek ula, przez co nie mogą zostać wyciągnięte bez ich wycięcia lub wykruszenia, ryc. 8.

U ramkowców, przeciwnie, plastry otoczone są drewnianymi listewkami, które nazywamy ramką.

Owa ramka nie przywiera do ścianek ula, jest ruchoma i może z łatwością zostać wyciągnięta lub wymieniona, razem z zawartym w niej plastrem, ryc. 9.

Każda z tych szkół ma swoich adeptów. Przestudiujmy ule jednych i drugich i sprawdźmy, które najbardziej odpowiadają potrzebom pszczoły oraz pszczelarza.

Ule bezramkowe 🔗

Pszczoła, na wolności, wybiera sobie na mieszkanie jakąkolwiek wnękę. Najczęściej dziuplę w drzewie.

Gdy człowiek zapragnął udomowić pszczołę, nadał swojemu pierwszemu ulowi kształt cylindra, naśladując w ten sposób przyrodę (ryc. 10). Ul kopulasty odpowiada zresztą kształtowi pszczelego roju.

W zależności od regionu, ul ten może być wykonany z wikliny (ryc. 10) lub z plecionej słomy (ryc. 11). Jego rozmiary również bywają bardzo różne.

Ul kopulasty, wraz ze swoją słomianą osłonką (ryc. 11) nadal jest idealnym ulem dla pszczół. To również ulubiony ul przyjaciół pszczół.

Dzięki swej prostej, wiejskiej budowie, ul kopulasty jest poetyckim odpowiednikiem chaty pokrytej strzechą, malowniczą ozdobą ogrodu. Jest wielce higienicznym mieszkaniem: chroni pszczoły przed zimnem i upałem, jednocześnie dając ujść wilgoci, która towarzyszy każdemu składowi miodu.

Jest to dom przyjemny, radujący pszczele serca. Pszczoły żyją w nim łatwiej, bez żadnej opieki. Potrzebują tylko garść słomy, raz do roku, na osłonkę ula. Pszczoły pozostają w nim podczas złych dni, wylatują jedynie w słoneczne poranki aby zebrać cenny nektar z pola oracza. Nektar, którego część - być może niezasłużenie - będzie mógł pozyskać ich pan.

Pszczoły żyją w tym ulu szczęśliwe, wolne od wszelkich przeszkód i niedogodności. Poddane są wyłącznie prawom zapisanym w ich instynktach, prawom łagodnym, które zapewniają ich rodzinie dobrobyt, tym samym uszczęśliwiając je.

W ojcowskiej pasiecie nie poznałem żadnych innych uli, a miodu w naszym domu nie brakło nigdy. Wystarczyło go dla domowników, dla zwierząt w gospodarstwie, a także dla przyjaciół z miasta.

Pasieka ta była jednak gospodarowana metodą nieznaną w sąsiedztwie. Na wiosnę, ule zawierające nowe plastry były przeznaczane na produkcję rójek, nie ruszano ich. Ule ze starymi plastrami przeznaczano natomiast do zaduszenia. Były one podnoszone za pomocą jednej lub dwóch drewnianych obręczy pozyskanych z sit, z których zniknęła tkanina. Takie powiększenie z reguły powstrzymywało pszczoły od rojenia i pozwalało na zmagazynowanie znacznej ilości miodu. Zapamiętajmy ten sposób powiększania, oraz zasadę ciągłego odnawiania plastrów.

Wymogi życia często zmuszają nas do poświęcenia czaru i poezji na rzecz korzyści. Pszczelarz, który chciał produkować miód w niskiej cenie, zmuszony był porzucić ul kopulasty, ponieważ poznał jego wady.

Otóż aby zebrać miód, pszczelarz musiał zabić pszczoły lub przegonić je do innego, pustego ula. Do zaludnienia pustych uli musiał albo czekać na naturalne roje, albo na nie polować.

Zabijanie pszczół jest zbrodnią, która nie leży zresztą w interesie pszczelarza. Czekanie na naturalny rój jest rozrywką długą i o niepewnym wyniku. Polowanie na roje jest pracą równie trudną, co delikatną. To praca co najmniej tak samo żmudna, jak zabiegi, które bezramkowcy zarzucają ramkowcom.

Wynaleziono ul z przykrywką (ryc. 12). Aby zebrać miód, należy usunąć przykrywkę, która stanowi swego rodzaju przelew ula. Nie niszczy się rodziny pszczelej. To niewątpliwie postęp, ale nie perfekcja.

Przy ulu z przykrywką, sztuczne rojenie jest równie trudne, co przy kopulastym ulu, a gniazdo nie zostaje nigdy odnowione.

Z tych powodów wymyślono ul nadstawkowy (ryc. 13). To już perfekcja, jeśli chodzi o szkołę bezramkowców. Niektórzy wolą jednak zachować cylindryczny kształt ula oraz słomianą budowę (ryc. 13). Inni zaś preferują ul kwadratowy, z drewna (ryc. 14).

Nie podlega dyskusji, że kształt cylindra zatrzymuje ciepło lepiej od jakiegokolwiek innego kształtu.

A im w ulu jest cieplej, tym mniej pszczoły spożyją miodu by go dogrzać, i tym mniej pszczół będzie zmuszonych pozostać w gnieździe, zamiast wylecieć na pola.

Kwadrat (nie prostokąt) jest bardzo zbliżony do cylindra, i zatrzymuje ciepło niemal równie dobrze.

Plastry są zresztą symetryczniejsze w drewnianym, kwadratowym ulu, a transport i wszelkie zabiegi są ułatwione z racji regularności i sztywności ścianek.

Gdybyśmy wymienili deseczki na ścianki z tłoczonej słomy - takie, jakie przed wojną dostarczała nam Alzacja - to połączylibyśmy zalety drewnianych i słomianych uli nadstawkowych, z wyjątkiem oszczędnej budowy.

Trudności pszczelarstwa bezramkowego 🔗

Ramkowcy wyliczają w pszczelarstwie bezramkowym dużą ilość trudności - to z ich strony pewna przesada.

Ul nadstawkowy pozwala z łatwością tworzyć sztuczne rójki i zbierać miód, nie zabijając przy tym pszczół. Usunęliśmy więc już dwie trudności.

W pszczelarstwie bezramkowym z całą pewnością trudniej dokonuje się przeglądów pszczół wewnątrz ula - aby sprawdzić stan czerwia, usunąć mateczniki, itd. Takie przeglądy są bez wątpienia bardzo interesujące dla pszczelarza, ale nader nieprzyjemne dla pszczół, które cenią sobie spokój i samotność, a każdym ochłodzeniem czerwia bardzo się irytują. Ramkowcy nie powinni więc wytykać bezramkowcom tego utrudnienia. Byłoby nawet lepiej, gdyby sami tych przeglądów nie nadużywali. Przeglądy są mimo wszystko możliwe, nawet w pszczelarstwie bez ramek.

W pszczelarstwie bezramkowym nie sposób uzupełnić zapasów jednego ula, poprzez dostawienie ramki pobranej z innego ula. Możemy jednak te zapasy uzupełnić poprzez dokarmienie. Jest to sposób dłuższy, ale bardziej pożądany, ponieważ pozwala pszczołom zmagazynować te zapasy dokładnie w tym miejscu, w którym im to odpowiada.

Częściowy zbiór miodu może zostać wykonany zarówno w ulu nadstawkowym bez ramek, jak i w ulu ramkowym. W obu przypadkach nie powinniśmy tego nadużywać, gdyż to zabieg wysoce drażniący dla pszczół.

Wymieszanie tegorocznego miodu z resztkami miodu zeszłorocznego - zazwyczaj ciemniejszego i o silniejszym zapachu - jest, w ulu bezramkowym, nieuknione. Przyznaję otwarcie, że korzystając z prostej, zalecanej przeze mnie metody, oba te miody zostaną wymieszane. Wynikająca z tego szkoda będzie jednak niewielka. Choć taki miód z końca sezonu może mieć nieco niższą wartość handlową, to posiada on wyższe walory zdrowotne, ponieważ pochodzi z większej ilości roślin, z których wiele cechuje się bezspornymi właściwościami leczniczymi. Miód bardzo jasny, z początku sezonu, wynika zazwyczaj z rośliny zupełnie nieistotnej z medycznego punktu widzenia: ze sparcety. Miód ze sparcety nie jest szkodliwy, w przeciwieństwie do cukru z buraka, ale nie posiada on dobroczynnych walorów miodu powstałego z roślin późniejszych.

Zresztą, miody różnych rodzajów są w ulu składowane w warstwach niemal poziomych, zgodnie z kolejnością, z którą wpłynęły do ula. Miód, który zostawimy pszczołom, będzie zatem głównie miodem jesiennym.

Oszczędności pszczelarstwa bezramkowego 🔗

Podejście bezramkowe przynosi znaczne oszczędności: w budowie ula, zakupie sprzętu i spożyciu miodu.

Zaiste, ule bezramkowe cechują się budową tak oszczędną, jak to tylko możliwe. Byle kto jest w stanie zbudować taki ul ze starych skrzynek, jeśli tylko umie posługiwać się piłą i młotkiem, oraz potrafi poprawnie wbijać gwoździe.

Ul ramkowy jest dużo bardziej wymagający - musimy w nim wykorzystać drewno dobrej jakości, a więc i droższe. Ul ramkowy jest zapełniony ramkami, a nie tylko listewkami jak ul bezramkowy. Ponadto, aby zbudować ul ramkowy, pszczelarz musi być stolarzem, a stolarz pszczelarzem.

Precyzja wykonania jest w istocie konieczna przy ulu ramkowym - przynajmniej w tych ulach, w których trzeba okresowo wyciągać ramki pokryte pszczołami. Otóż podam sposób wykonania ula ramkowego, który nie wymaga aż takiej dokładności, jeśli jest prowadzony moją uproszczoną metodą. Według tej metody, ramkę usuwamy wyłącznie wtedy, kiedy pszczoły już ją opuściły.

Szkoła bezramkowa to także oszczędności w sprzęcie. Wystarczy podkurzacz i siatka ochronna na twarz. Nie potrzeba, jak to ma miejsce u ramkowców: miodarki, sztalug i noży do odsklepiania - a sprzęt taki jest przecież niezbędny niezależnie od tego, czy posiadamy jeden ul ramkowy, czy setki.

Ponadto, podejście bezramkowe to również oszczędność w spożyciu miodu.

Abstrahuję tutaj od różnic, często znacznych, które mogą występować w rozmiarach i kształtach między ulami ramkowymi i bezramkowymi. Zakładam, że zarówno pierwsze jak i drugie mają kształt kwadratu i zapewniają pszczołom jednakową ilość decymetrów kwadratowych plastrów. A w takiej sytuacji, ul bezramkowy jest mniejszy od swojego ramkowego odpowiednika. Objętość ula ramkowego jest bowiem powiększona grubością listew w ramkach oraz niezbędnymi prześwitami między ramkami a ściankami ula. Uściślę. Objętość ula, który ma 96 decymetrów kwadratowych plastrów, będzie wynosiła 36 litrów w przypadku ula bezramkowego, a w przypadku ula ramkowego będzie to ponad 45 litrów. Otrzymujemy więc różnicę dziewięciu litrów. Jak wiemy, pszczoły spożywają miód nie tylko aby się posilić, ale także aby ogrzać swoje mieszkanie. W ulu ramkowym spożyją więc mniej miodu, niż w ulu bezramkowym.

Zazwyczaj daje się 15 kilogramów zapasów w ulu ramkowym o objętości 36 litrów, a tylko 12 kilogramów w jego bezramkowym odpowiedniku. Wynika z tego roczna oszczędność 3 kilogramów, inaczej mówiąc jednej piątej.

W dużym ulu, takim jak Dadant, musimy zostawić co najmniej 18 kilogramów - różnica jest w takim wypadku jeszcze istotniejsza.

Ule ramkowe 🔗

Ule ramkowe możemy podzielić na trzy kategorie: ule pionowe (ryc. 15), mieszane (ryc. 16) i poziome (ryc. 17).

Ule pionowe powiększane są przez nałożenie jednej lub kilku nadstawek, stąd ich nazwa.

Ule pionowe są najbardziej powszechne. Istnieje duża ilość ich rodzajów, różniących się głównie liczbą i rozmiarem ramek. Można je jednak podzielić na dwa główne typy, z których pochodzą wszystkie inne: ul Dadant-Blatt i ul Voirnot.

Ul Dadant posiada niską ramkę: 0.2675 × 0.420. Wymiary te są zresztą przeróbką pierwotnej ramki Dadant-Quinby, której rozmiar wynosił 0.270 × 0.460. Nieważne. Ul ten został wprowadzony pod patronatem pana Charles Dadant, i został przyjęty z entuzjazmem.

Dla wielu, Charles Dadant był wybitnym pszczelarzem, który odniósł liczne sukcesy w swoich przedsiębiorstwach pszczelarskich.

Dla wszystkich, Charles Dadant był Francuzem, urodzonym we Francji, ale mieszkającym bardzo daleko: za morzami, w Ameryce - kraju wielkich odkryć.

Ul Dadant odpowiadał zresztą faktycznej potrzebie. Prezentował nowe, atrakcyjne wymiary, umożliwiając ponadto wykorzystanie miodarki. Wielu inteligentnych handlarzy ujrzało w nim nowość, którą można w użyteczny sposób wykorzystać. Doprowadzili do sukcesu ula i nie pozwolili innym konstrukcjom go zastąpić. Uważni pszczelarze, korzystając z ula Dadant szybko zauważyli, że jest on obarczony poważnymi wadami. Kilku zapragnęło te wady złagodzić.

Opat Voirnot - wielki przyjaciel pszczół, którego błyskotliwe i zawzięte obserwacje zasługują na nasz podziw i wdzięczność - opat Voirnot stworzył ul, który jest najlepszą z poprawek ula Dadant.

Ul Dadant jest za duży, nawet latem, a w szczególności zimą i na wiosnę. Ul Voirnot posiada tylko sto decymetrów kwadratowych plastrów. Jest to ilość niezbędna i wystarczająca dla większości rodzin. Ul Dadant posiada tych decymetrów 144.

Postawienie nadstawki Dadant znacząco oziębia gniazdo. Aby zmniejszyć ten krzywdzący efekt, Opat Voirnot nadał swojej nadstawce wysokość 0.11, zamiast 0.15.

Ramka Dadant jest za niska. Pszczoły nie są w stanie ułożyć się pod miodem, ani ulokować całości swoich zapasów nad kłębem. Opat Voirnot wydłużył swoją ramkę, nadając jej wysokość 0.33. Opat Voirnot zatrzymał się przy tym rozmiarze wyłącznie dlatego, że pomylił się co istotności wewnętrznej pojemności ula.

Opat Sagot również kochał pszczoły i pragnął oszczędzić im fatalnych w skutkach oziębień spowodowanych stawianiem nadstawek. Il placait entre les traverses supérieures de ses cadres des tringles de bois, pleines sur une face, percées de trous sur l'autre face. Zmieniając położenie tych listew, dowolnie zmniejszał lub zwiększał przejście dla pszczół i ciepła między gniazdem à nadstawką. Wynalazek ten zbyt daleki był od ideału - przedstawiał jednak pomysł, który opat Sagot mógłby upraktycznić, gdyby dane mu było żyć dłużej.

Niektórzy pszczelarze wypróbowali ul mieszany (ryc. 16). Dół, lub gniazdo, w tym ulu jest ulem kopulastym. Góra jest nadstawką z ruchomymi ramkami.

Ten ul daje dobre wyniki przez kilka pierwszych lat, ponieważ pszczoły nie mogą w nim być dérangées, przynajmniej będąc w gnieździe, przez swojego największego wroga: niezdarnego lub bezrozumnego pszczelarza.

Szybko jednak zauważamy, że ul ten obarczony jest częścią wad ula ramkowego: nakładanie nadstawki, zakup sprzętu do odwirowania, oraz wszystkimi wadami ula kopulastego: trudność w tworzeniu rójek, brak odnawiania gniazda. To mało powszechny ul.

Inny przyjaciel pszczół, pan de Layens, spędził część swojej egzystencji na odwiedzaniu pszczelarzy. Ze swych wielu rozmów pszczelarskich wywnioskował, że pszczelarstwo we Francji może kwitnąć tylko, jeśli jest proste i łatwe. Zauważył przy tym, że pionowe ule ramkowe były za drogie, a ich prowadzenie zbyt czasochłonne i wymagało zbyt dużej wiedzy pszczelarskiej.

Dlatego też pan de Layens zaoferował ul swojego nazwiska (ryc. 17). Budowa tego ula cechuje się niezaprzeczalną prostotą, i zupełnie wystarczającą oszczędnością.

Prowadzenie i doglądanie ula Layens jest niestety bardziej czasochłonna niż w przypadku ula pionowego.

Nie zmenia to jednak faktu, że ramka Layens jest bardzo dobra. Prace pana de Layens pozostawiły po sobie również myśl: potrzebny jest ul o łatwej i oszczędnej budowie, którego prowadzenie nie wymaga ani czasu, ani obszernej wiedzy, ani szczególnych umiejętności. Tę myśl chciałbym zachować, łącząc ją z myślą opatów Voirnot i Sagot: poszanowania pszczelich instynktów.

Trudności pszczelarstwa ramkowego 🔗

Ramkowcy zarzucają bezramkowcom trudność prowadzenia ich uli.

"Prowadzenie ula ramkowego - jak podaje opat Colin - wymaga wyższej inteligencji, dogłębnej znajomości pszczoły, nadzwyczaj zręcznej ręki i dużej dozy cierpliwości."

Wynalazca ramek na terenie Niemiec - Berlepsch - podaje wręcz, że na pięćdziesięciu pszczelarzy, zaledwie jeden posiada wszystkie cechy pozwalające prowadzić ul ramkowy.

Od siebie dodam, że we Francji zaobserwowałem daleko większą proporcję dobrych pszczelarzy-ramkowców. Jestem jednak zdania, że jest ich niewielu. Szkoła uli ramkowych jest trudna i pełna niebezpieczeństw.

Żaden pszczelarz nie będzie nigdy w stanie pogodzić obu następujących zasad pszczelarstwa ramkowego: - nałożyć nadstawkę wystarczająco wcześnie, aby uniknąć rojenia, - nie nałożyć nadstawki za wcześnie, aby nie wychłodzić czerwiu. Powodem tego jest fakt, że żaden pszczelarz nie panuje nad temperaturę.

Tylko zręczni pszczelarze, praktycy i specjaliści, będą w stanie pogodzić ze sobą dwie kolejne zasady: - podczas oględzin ula, postępować wystarczająco powoli, aby uniknąć zabicia matki lub robotnic, - postępować wystarczająco szybko, aby nie dopuścić do rozdrażnienia pszczół, przerwy w czerwieniu, oziębienia czerwiu i pojawienia się zgnilca. Tylko i wyłącznie praktycy posiadają wymaganą do tego zręczność i pewność ruchów.

A według szkoły ramkowej, ul wymaga dużej ilości oględzin. Trzeba stawiać nadstawki, czyścić ramki, ścianki oraz dennicę, uzupełniać zapasy, szukać matki do wykonania rójki, itd, itd.

Szukać matki! Otóż ramkowcy pysznią się tą możliwością. Czyż to nie, w praktyce, długi i trudny zabieg, jeśli w ogóle możliwy? Dla wielu, królowa w ulu jest niczym igła w stogu siana.

Konsekwencje wynikające z tych trudności, z tych opieszałości, to: rozdrażnienie pszczół, wyziębienie czerwia i, prędzej czy później, groźny zgnilec. "To fakt niezaprzeczalny - podaje Berlepsch - że inwazja zgnilca rozpoczęła się w tym samym czasie, co wprowadzenie uli ramkowych. Wcześniej, mało kiedy zaglądano do uli. Zgnilec był tak rzadki, że ledwo znany; lecz od tamtej chwili stał się równie znany, co powszechny."

We Francji, od pewnego czasu dużo pisze się o zgnilcu. Czyżby dlatego, że i tutaj zgnilec rozprzestrzenił się wraz z ulem ramkowym?

Jestem niemniej zdania, że dałoby się nanieść poprawki do uli ramkowych. Poprawki, które ułatwiłyby ich prowadzenie i skróciły czas oględzin. Lecz niezależnie od tego, ul bezramkowy zawsze będzie moim faworytem.

Oszczędności pszczelarstwa ramkowego 🔗

Ramkowcy oddają pszczołom plastry po odwirowaniu z nich miodu, dzięki czemu te nie muszą wydać ani miodu, ani czasu aby zbudować nowe plastry, jak to ma miejsce u bezramkowców.

Ramkowcy widzą w tym poważną oszczędność.

Należy jednak wziąć pod uwagę, że odtworzenie plastrów nie jest stratą czasu i miodu tak znaczną, jak mogłoby się wydawać. W czasie pożytków, pszczoła tak czy inaczej wytwarza wosk. Dodatkowy wydatek, którego może się ona dopuszczać w ulu bezramkowym, jest niezgorzej zrównoważony oszczędnością węzy, po którą sięgają ramkowcy.

Ramkowcy przytaczają inny jeszcze argument za swoim systemem: użycie miodarki do odwirowania miodu z plastrów. Bez wątpienia jest to duża oszczędność czasu przy pokaźnych pasiekach - warto mieć to na uwadze.

Jednakoż specjalne ułożenie wirnika w miodarce może umożliwić także odwirowanie miodu z bezramkowych plastrów. Pszczelarze posiadający wystarczającą ilość uli bezramkowych mogą pozwolić sobie na poniesienie kosztu specjalnej, acz wcale nie droższej, miodarki. W efekcie dojdą oni do tej samej oszczędności czasu przy pozyskiwaniu miodu, co ramkowcy.

Wartość moich rad 🔗

Nie wypada, bym zachwalał własną metodę. Ale jest jedna rzecz, której przemilczeć nie mogę, albowiem w jej wyznaniu dostrzegam pożytek dla moich czytelników.

Moi czytelnicy widząc, że kieruję ich na drogę różną od tej, którą podąża wielu pszczelarzy, mogliby pomyśleć, że działam z potrzeby dziwactwa, bez poważnych powodów.

Spieszę więc im wyjaśnić, że moje rady są wynikiem ponad 25 lat badań. Badań, które nie miały miejsca zza biurka w gabinecie, tylko wśród dużych pasiek, w skład których wchodziły główne systemy uli (ryc. 18, 19, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7).

Wnioski 🔗

W każdym systemie uli, który posiadałem, dostrzegłem zarówno zalety, jak i wady.

Na początku sądziłem, że będę mógł skorzystać z tego, co już istnieje. Budowałem kwadratowe ule pionowe z dziewięcioma ramkami Layens lub dziewięcioma ramkami Kongresowymi o wysokości od 30 do 40. Te ule były świetne zimą. Latem, wszelkie czynności pszczelarskie okazywały się długie i trudne dla pszczelarze, a dla pszczół szkodliwe i często niebezpieczne.

U pszczoły, podobnie jak u człowieka, trudno jest zmodernizować stare mieszkanie - lepiej zacząć wszystko od nowa. Pamięć ojcowskiej pasieki skierowała mnie ku ulowi z nadstawką. Posiadałem dwie, bezpsprzecznie słuszne dane, szczególnie zimą: wysokość 0.40 i kwadrat 0.30 x 0.30. Ale w jaki sposób dokonać tu podziału wysokości?

Przez długi czas szukałem po omacku, zanim przyjąłem wysokość 0.20 - to tu właśnie spotykają się potrzeby zupełnie przeciwstawne: pszczelarza i pszczoły. Toteż nie bez żalu widzę, w jak lekceważący sposób niektórzy prozatorzy pszczelarstwa przecinają ten węzeł gordyjski, kiedy prawią o ulach nadstawkowych, które nazywają podzielnymi lub innymi określeniami.

Gdy tylko ta trudność została rozwiązana, pospieszyłem zaprezentować społeczeństwu nowy ul nadstawkowy wraz z nową metodą prowadzenia: Ul Ludowy.

Dlaczego taka, a nie inna nazwa - Ludowy? Ponieważ jestem przekonany, że Ul Ludowy będzie użyteczny wszystkim. Ponieważ pragnę, by wszyscy przestudiowali Ul Ludowy, by wszyscy poddali go krytyce, i by wszyscy go doskonalili, kiedy i jeśli to możliwe. Ponieważ pragnę, aby Ul Ludowy stał się dziełem wszystkich.

W rozdziałach, w których podam pobudki kryjące się za Ulem Ludowym oraz racje stojące u podstaw jego metody, czytelnicy stwierdzą, że zgodnie z zasadą pana de Layens, pszczelarstwo we Francji będzie proste lub nie będzie go wcale. W tworzeniu Ula Ludowego nie miała miejsca żadna niefrasobliwość. Niemniej dopuszczam, że moje dzieło może zostać udoskonalone przez innych na sposoby których albo nie dostrzegłem, albo których nie doceniłem.

W pierwszych wydaniach tego podręcznika, polecałem wszystkim Ul Ludowy bez ramek - mój ulubiony - ponieważ cechuje go najwyższy stopień racjonalności. Jako, że zbiór miodu z bezramkowych plastrów mógł być czasochłonny, zalecałem pszczelarzom o dużej liczbie uli - co najmniej dwunastu - wersję ramkową Ula Ludowego.

Lecz ramkowy Ul Ludowy, tak jak każdy inny ul ramkowy, zmusza pszczoły do ogrzania dodatkowego, niepotrzebnego im miejsca. Skupiłem się więc na poszukiwaniu ula, który posiadałby możliwości ula ramkowego i wymiarach ula bezramkowego. Tym sposobem wynalazłem Ul Ludowy mieszany.

Podczas dostosowywania specjalnego wirnika miodarki dla ramek Ula Ludowego mieszanego zauważyłem, że taki wirnik może równie dobrze posłużyć do odwirowania plastrów Ula Ludowego bezramkowego. Teraz, już bez żadnej wątpliwości, polecam Ul Ludowy bezramkowy wszystkim, nawet przy znacznych pasiekach. Pszczelarz posiadający tylko kilka uli, pozyska miód dawnymi metodami. Jeśli zdoła posiadać ich większą liczbę, wówczas wystara się o miodarkę - ale w dalszym ciągu będzie pracował z tym samym typem ula, najbardziej oszczędnym i racjonalnym.

Jednak z szacunku dla wolnej woli moich czytelników, podam opis Ula Ludowego w trzech odmianach: bez ramek, ze zwyczajnymi ramkami, i z ramkami otwartymi o zamkniętych końcówkach.

Ul Ludowy nie jest pszczelarską rewolucją 🔗

Po zapoznaniu się z niniejszym podręcznikiem, pszczelarze nierzadko piszą do mnie o Ulu Ludowym w ten sposób: ależ to świat do górami nogami. - ależ to rewolucja w pszczelarstwie.

Z miejsca pragnę wyjaśnić czytelnikom niniejszego, nowego wydania, że Ul Ludowy nie jest żadną rewolucją. Ja oparłem się tylko na przmyśleniach trzech wybitnych pszczelarzy: de Layens, opata Voirnot, opata Sagot. Przybywając po nich, dani mi było ustrzec się przed ich błędami, by dojść do lepszego wyniku. W istocie byli dla mnie przewodnikami, źródłem natchnienia w wynalezieniu Ula Ludowego. Prócz tego, uprzejmi korespondenci donieśli mi o dwóch ulach, o których chciałbym wspomnieć.

Ul Piramidalny 🔗

To uprzejmości pana Choquart z Meulan zawdzięczam poniższe fragmenty z książki znajdującej się w Bibliotece Narodowej.

Przypomnę tytaj, że objętość Ula Ludowego wynosi 19 litrów.

Ul Palteau 🔗

Poniższy, nader ciekawy tekst zawdzięczam panu Ducaisse:

Oto, drodzy czytelnicy, oto ule bardzo francuskie, praktyczne i racjonalne. Nie są doskonałe, jednak ich wady są znikome. Usunąć te wady byłoby igraszką dla tak wybitnych pszczelarzy jak de Layens, opat Voirnot i opat Sagot. Gdyby tylko ci Mistrzowie mogli zająć się doskonaleniem naszych dawnych, francuskich uli zamiast toczyć walkę z ulem Dadanta, to najpewniej zastałbym Ul Ludowy bliski swojej obecnej postaci, a przynajmniej wynalezienie go kosztowałoby mnie mniej czasu i pieniędzy. Bo choć Ul Ludowy powstał z fundamentów uli Layens i Voirnot, to nie mniejszą prawdą jest, że posiada on cechy uli Ducouédic i Palteau. Dostrzeżemy to na kolejnych stronach.

Budowa Ula Ludowego w wersji bezramkowej 🔗

Uwagi ogólne 🔗

Poniższe wskazówki piszę z myślą o oszczędnej budowie. Ściankom nadaję najmniejszą dopuszczalną grubość: 2 cm. To zresztą grubość zupełnie wystarczająca, jeśli zgodnie z moją radą owiniecie ścianki słomianką.

Jeśli chcielibyśmy uniknąć owijania ścianek słomianką, to należałoby nadać im grubość co najmniej 2.4 cm.

Jeśli gatunek drewna tego wymaga, można nadać ściankom jakąkolwiek inną grubość. Nie wolno jednak nigdy zapomnieć, że jeśli ścianki mają ponad 2 cm grubości, to konieczne będzie odpowiednie powiększenie wymiarów zewnętrznych wszystkich części ula aby w każdym wypadku zachować identyczne wymiary wewnętrzne. Warto też pamiętać, że słomianka zachowuje swoją przydatność niezależnie od grubości ścianek.

Konstrukcje o podwójnych ściankach także dają lepsze wyniki. W takim wypadku korzystamy z desek o grubości od 1 do 1.5 cm, pozostawiając między nimi przestrzeń od 1.5 do 2 cm. Istotne jest unieruchomienie powietrza zawartego w tej przestrzeni.

Dennica 🔗

Dennica składa się z jednej lub kilku desek o grubości jednego lub kilku centymetrów, tworząc kwadrat o wymiarach 34 × 34 cm (ryc. 20). Na obrzeżach kwadratu, dwie podpórki o przekroju ok. 2 × 2 cm usztywniają całość (ryc. 20 A i A'). Z jednej strony dennicy, pośrodku, wykonujemy nacięcie aby utworzyć wejście dla pszczół. Wcięcie jest szerokości 12 cm i głębokości co najmniej 4 cm na dole i 5 cm na górze. Różnica w głębokości tworzy pochył ułatwiający pszczołom wchodzenie.

Pod wcięciem podkładamy deseczkę, która posłuży za deseczkę wylotową. Deseczka ta jest gruba na co najmniej centymetr i szeroka na 15 cm. Musi odstawać od krawędzi dennicy o 7 cm. Jej długość wynosić będzie zatem 15 cm jeśli zechcemy zatrzymać ją w punkcie B, lub 41 cm jeśli pociągniemy ją do B' celem wzmocnienia dennicy.

Nadstawki 🔗

Nadstawki, które opiszę, stoją bezpośrednio na dennicy lub jedna na drugiej, bez żadnego osadzenia. Moglibyśmy połączyć je z dennicą a także między sobą z dwóch lub trzech stron za pomocą garści metalowych elementów lub zwyczajnie, dwoma gwoździami związanymi drutem. Takie umocowania są zbędne, z wyjątkiem sytuacji przenoszenia lub przewożenia ula. Sam ciężar nadstawek wystarczy, by wiatr nie był w stanie ich przemieścić. Poza tym, pszczoły domocują je propolisem.

Nadstawki występują średnio w ilości trzech. Gniazdo czerwia składa się z dwóch nadstawek zarówno zimą, jak i latem. Trzecię nadstawkę dokłada się tylko w okresie pożytków. Wszystkie trzy nadstawki są identycznych rozmiarów.

Od środka, nadstawki są wysokie na 0.21, a szerokie i długie na 0.30 (ryc. 21). Z zewnątrz, wymiary wynoszą więc 0.21 wysokości oraz 0.34 szerokości i długości (ryc. 21). W dalszym ciągu zakładam, że mamy ścianki minimalnej grubości, czyli 0.02.

Ścianki nadstawek mogę być wykonane na różne sposoby: albo za pomocą jednej deski o grubości 0.02 (ryc. 21 A), albo za pomocą deski o grubości 0.01 pokrytej poziomo dwoma deskami grubości 0.01 (ryc. 21 B), albo za pomocą deski o grubości 0.01 pokrytej kilkoma pionowymi deskami o grubości 0.01 (ryc. 21 C). Możemy więc wykorzystać nawet najmniejsze kawałki desek.

Snozy 🔗

Każda z nadstawek musi być zaopatrzona w 8 snoz. Każda snoza posiada grubość 0.01 i szerokość 0.024 m. Ich długość jest uzależniona od sposobu ich umocowania. W każdej snozie należy wykonać wcięcie, tak samo jak to ma miejsce w górnej części ramek (ryc. 26 F).

Do podtrzymywania tych snoz możemy dodać na dwóch ściankach podpórkę (ryc. 21 E i E'). Podpórka ta może mieć zaledwie jeden centymetr kwadratowy i musi być umocowana centymetr od górnej krawędzi ścianki. W tym przypadku, długość snoz będzie wynosiła 0.30.

Możemy również wykonać wyżłobienie o rozmiarze 0.01 × 0.01, albo za pomocą dwóch nacięć piłą wewnątrz górnego szczytu ścianek, które są grubości 0.02 (ryc. 21 F), albo zmniejszając o jeden centymetr wysokość wewnętrznej deski, jeśli ścianka składa się z dwóch desek o grubości 0.01 (ryc. 21 F). W tych dwóch ostatnich przypadkach, długość snoz musi wynosić 0.32.

Snozy są przymocowane do podpórek lub wyżłobień za pomocą małych gwoździków (ryc. 21 G). Są względem siebie umieszczone w odległości 0.036 m od środka do środka. Między każdą z nich znajduje się więc przestrzeń 0.012 m na przejście dla pszczół. Istnieje również przestrzeń 0.012 m między snozami końcowymi i sąsiadującymi z nimi ściankami. Przestrzeń ta umożliwia pełne wybudowanie bocznych plastrów.

Płótno 🔗

Na górną nadstawkę kładziemy płótno, które uniemożliwi pszczołom przyklejenie ramek do poduszki.

Płótno możemy wyciąć ze starego worka. Jego wymiary muszą wstępnie wynosić nie mniej, niż 0.36 × 0.36.

Warto zawczasu wyciąć na środku płótna kwadrat o wymiarach 0.04 × 0.04, ułatwi to później dokarmianie rodziny. Utworzony utwór zakrywamy kawałkiem metalowej siatki o wymiarach 0.06 × 0.06 (z siatki spiżarniowej), którą przytwierdzamy nicią (ryc. 21 I). Nad metalową siatką mocujemy w analogiczny sposób kwadratowy kawałek płótna o wymiarach 0.10 × 0.10 (ryc. 21 J). Ten kawałeczek płótna pozwoli przykryć metalową siatkę, kiedy pszczoły nie są dokarmiane. Płótno zamaczamy w kleju pastowym, aby pszczoły go nie rozpruły. By nadać płótnu odpowiedni kształt i rozmiar, nakładamy je na nadstawkę póki jest mokre. Jak już wyschnie, docinamy je wzdłuż zewnętrznych krawędzi nadstawki. Gdybyśmy docięli płótno do swojego końcowego wymiaru przed zamoczeniem, to nie zachowałoby ono niezbędnych wymiarów.

Dach 🔗

Dach składa się z dwóch części: A i B (ryc. 22). Część A wykonana jest z jednej lub kilku desek o grubości co najmniej 0.01, tworząc kształt kwadratu o wymiarach 0.345 × 0.345 m. Dookoła tego kwadratu jest łata o grubości ok. 0.01 (ryc. 22 C i C'). Łata schodzi o 0.02 by umożliwić osadzenie górnej nadstawki i nadać dachowi większą sztywność podczas wiatrów. Na części A dachu mocujemy dwie podpórki. Pierwsza D ma grubość co najmniej 0.02 i wysokość 0.06. Jej długość wynosi 0.365 z dołu i 0.465 m z góry. Druga podpórka E ma szerokość 0.02 i wysokość 0.02. Jej długość wynosi 0.465 m. To do tych dwóch podpórek przymocujemy część B. Na ryc. 22, części A i B są oddzielone by pokazać ich szczegóły. Różnica w wysokości podpórek D i E nada części B nachylenie niezbędne do odprowadzania deszczu.

Część B dachu składa się z jednej lub kilku desek o grubości nie mniejszej niż 0.01. Ma ona kształt kwadratu o boku 0.465 m. Część B dachu możemy pomalować lub pokryć ją blachą, papą albo po prostu przykryć połączenia deseczkami (ryc. 22 F).

Budowa Ula Ludowego w wersji ramkowej 🔗

Uwagi ogólne 🔗

Budowa Ula Ludowego w wersji ramkowej jest bardzo zbliżona do budowy jego wersji bezramkowej. Zachowam więc tę samą kolejność w moich opisach.

Nie będę unikał powtórzeń, by nie zmuszać czytelnika do wertowania stron celem przypomnienia sobie niektórych z moich rad.

Poniższe wskazówki piszę z myślą o oszczędnej budowie. Ściankom nadaję najmniejszą dopuszczalną grubość: 0.02. To zresztą grubość zupełnie wystarczająca, jeśli zgodnie z moją radą owiniecie ścianki słomianką.

Jeśli chcielibyśmy uniknąć owijania ścianek słomianką, to należałoby nadać im grubość co najmniej 0.024 m.

Jeśli gatunek drewna tego wymaga, można nadać ściankom jakąkolwiek inną grubość. Nie wolno jednak nigdy zapomnieć, że jeśli ścianki mają ponad 0.02 grubości, to konieczne będzie odpowiednie powiększenie wymiarów zewnętrznych wszystkich części ula, aby zachować zawsze identyczne wymiary wewnętrzne. Warto też pamiętać, że słomianka zachowuje swoją przydatność niezależnie od grubości ścianek.

Konstrukcje o podwójnych ściankach także dają lepsze wyniki. W takim wypadku korzystamy z desek o grubości od 0.010 do 0.015 m, pozostawiając między nimi przestrzeń od 0.015 do 0.020 m. Istotne jest by unieruchomić powietrze zawarte w tej przestrzeni.

Dennica 🔗

Dennica składa się z jednej lub kilku desek o grubości jednego lub kilku centymetrów, tworząc kwadrat o wymiarach 0.375 × 0.375 (ryc. 24). Na obrzeżach kwadratu, dwie podpórki o przekroju ok. 0.02 × 0.02 usztywniają całość (ryc. 24 A i A'). Z jednej strony dennicy, pośrodku, wykonujemy nacięcie aby utworzyć wejście dla pszczół. Wcięcie jest szerokości 0.12 i głębokości co najmniej 0.04 na dole i 0.05 na górze. Różnica w głębokości tworzy pochył ułatwiający pszczołom wchodzenie.

Pod wcięciem podkładamy deskę, posłuży ona za deseczką wylotową. Deseczka ta jest gruba na co najmniej jeden centymetr i szeroka na 0.15. Musi odstawać od krawędzi dennicy o 0.07. Jej długość wynosić będzie zatem 0.15 jeśli zechcemy zatrzymać ją w punkcie B, lub 0.445 jeśli pociągniemy ją do B' celem wzmocnienia dennicy.

Na dennicy, przy jej brzegach, umieścimy łaty C, C', D i D'. Łaty C i C' są długości 0.375. Łaty D i D' sa długości 0.335. Szerokość tych łat musi wynosić 0.02, czyli tyle samo, ile wynosi grubość ścianek w nadstawkach. Łaty te służą utworzeniu wolnej przestrzeni między dennicą a ramkami dolnej nadstawki, by pozwolić pszczołom na przechodzenie pod nimi. Grubość łat musi zatem mieścić się w przedziale od 0.01 do 0.015.

Przednia łata częściowo zasłania wejście pszczół.

Nadstawki 🔗

Nadstawki, które opiszę, stoją bezpośrednio na dennicy lub jedna na drugiej, bez żadnego osadzenia. Moglibyśmy połączyć je z dennicą a także między sobą z dwóch lub trzech stron za pomocą garści metalowych elementów lub zwyczajnie, dwoma gwoździami związanymi drutem. Takie umocowania są zbędne, z wyjątkiem sytuacji przenoszenia lub przewożenia ula. Sam ciężar nadstawek wystarczy, by wiatr nie był w stanie ich przemieścić. Poza tym, pszczoły domocują je często propolisem.

Nadstawki występują średnio w ilości trzech. Gniazdo z czerwiem składa się z dwóch nadstawek zarówno zimą, jak i latem. Trzecię nadstawkę dokłada się tylko w okresie pożytków. Wszystkie trzy nadstawki są identycznych rozmiarów.

Od środka, nadstawki są wysokie na 0.2075, a szerokie i długie na 0.335 (ryc. 25). Z zewnątrz, wymiary wynoszą więc 0.2075 wysokości oraz 0.375 szerokości i długości (ryc. 25). W dalszym ciągu zakładam, że mamy ścianki minimalnej grubości, czyli 0.02.

Ścianki nadstawek mogę być wykonane na różne sposoby: albo za pomocą jednej deski o grubości 0.02 (ryc. 25 A), albo za pomocą deski o grubości 0.01 pokrytej poziomo dwoma deskami grubości 0.01 (ryc. 25 B), albo za pomocą deski o grubości 0.01 pokrytej kilkoma pionowymi deskami o grubości 0.01 (ryc. 25 C). Możemy więc wykorzystać nawet najmniejsze kawałki desek.

W kątach każdej nadstawki możemy umieścić łatę (ryc. 25 D). Wysokość tych łat jest równa wysokości nadstawek 0.2075, grubość 0.005, szerokość 0.0175. Te łaty, jeśli są w liczbie ośmiu i o grubości 0.006, mogą posłużyć jako punkty wsparcia dla grzebieni które założymy na ramki by zachować odpowiednie odstępy. W przypadku kiedy użyjemy gwoździków 0.012 (o których napiszę za chwilę) do zachowania odstępów, w liczbie czterech na każdą ramkę, to łat D nie powinniśmy umieszczać w nadstawkach.

Płótno 🔗

Na górną nadstawkę kładziemy płótno, które uniemożliwi pszczołom przyklejenie ramek do dachu, poduszki, itd (ryc. 25 L).

Płótno możemy wyciąć ze starego worka. Jego wymiary muszą wstępnie wynosić nie mniej, niż 0.39 × 0.39.

Warto zawczasu wyciąć na środku płótna kwadrat o wymiarach 0.04 × 0.04, ułatwi to później dokarmianie rodziny. Utworzony utwór zakrywamy kawałkiem metalowej siatki o wymiarach 0.06 × 0.06 (z siatki spiżarniowej), którą przytwierdzamy nicią (ryc. 25 I). Nad metalową siatką mocujemy w analogiczny sposób kwadratowy kawałek płótna o wymiarach 0.10 × 0.10 (ryc. 25 J). Ten kawałeczek płótna pozwoli przykryć metalową siatkę, kiedy pszczoły nie są dokarmiane. Płótno zamaczamy w kleju pastowym, aby pszczoły go nie rozpruły. By nadać płótnu odpowiedni kształt i rozmiar, nakładamy je na nadstawkę póki jest mokre. Jak już wyschnie, docinamy je wzdłuż zewnętrznych krawędzi nadstawki. Gdybyśmy docięli płótno do swojego końcowego wymiaru przed zamoczeniem, to nie zachowałoby ono niezbędnych wymiarów.

Ramki 🔗

Każda z nadstawek otrzyma 9 ramek. Wewnętrzne wymiary tych ramek to 0.18 i 0.30. Składają się z czterech części, w dwie podobne, górna beleczka (ryc. 26 A), boki B i B', dolna beleczka C. Beleczka A posiada grubość 0.01, szerokość 0.024 i długość 0.35. Beleczka C ma grubość i szerokość 0.01, oraz długość 0.33. Oba boki B i B' są grubości 0.01, szerokości 0.024 i długości 0.18.

Beleczka C odstaje o 0.005 z obu boków B i B'. Za pomocą trzech cięć zmniejszamy przekrój obu końcówek tej beleczki do 0.005 (ryc. 26 D).

Na krańcach obu boków B i B' w E, także dokonujemy dwóch cięć by zmniejszyć ich szerokość do 0.01, co odpowiada szerokości beleczki C.

Ramki opierają się swoimi końcówkami o dwa wyżłobienia wykonane w dwóch bokach nadstawki (ryc. 25 E i E').

Wyżłobienia mają szerokość 0.01 i wysokość 0.015.

Takie wyżłobienia możemy wykonać albo za pomocą dwóch nacięć piłą wewnątrz górnego szczytu ścianek, które są grubości 0.02 (ryc. 25 F'), albo zmniejszając o jeden i pół centymetra wysokość wewnętrznej deski, jeśli ścianka składa się z dwóch desek o grubości 0.01 (ryc. 25 F).

Ramki są rozmieszczone względem siebie w odległości 0.036 od środka do środka (ryc. 25). Między każdą z nich znajduje się więc przestrzeń 0.012 na przejście dla pszczół. Istnieje również przestrzeń 0.012 między końcowymi ramkami i sąsiadującymi z nimi ściankami. Przestrzeń ta umożliwia pełne wybudowanie bocznych plastrów.

Proszę zauważyć, że górna beleczka ramek zawiera szczelinę ok. 4 milimetrów na 4 (ryc. 26 F). To w tę szczelinę wsuwamy płat wosku.

Szczelina może zostać wykonana za pomocą narzędzia, które posiadają stolarze. Można także ją wykonać za pomocą piły, noża i dłuta. Dokładność wykonania nie jest tu istotna, a nawet wręcz przeciwnie. Wystarczy, by szczelina znajdowała się dokładnie na środku beleczki.

Dach 🔗

Dach składa się z dwóch części: A i B (ryc. 27). Część A wykonana jest z jednej lub kilku desek o grubości co najmniej 0.01, tworząc kształt kwadratu o wymiarach 0.38 × 0.38. Dookoła tego kwadratu jest łata o grubości ok. 0.01 (ryc. 27 C i C'). Łata schodzi o 0.02 by umożliwić osadzenie górnej nadstawki i nadać dachowi większą sztywność podczas wiatrów. Na części A dachu mocujemy dwie podpórki. Pierwsza D ma grubość co najmniej 0.02 i wysokość 0.06. Jej długość wynosi 0.38 z dołu i 0.48 z góry. Druga podpórka E ma szerokość 0.02 i wysokość 0.02. Jej długość wynosi 0.48. To do tych dwóch podpórek przymocujemy część B. Na ryc. 27, części A i B są oddzielone by pokazać ich szczegóły. Różnica w wysokości podpórek D i E nada części B nachylenie niezbędne do odprowadzania deszczu.

Część B dachu składa się z jednej lub kilku desek o grubości nie mniejszej niż 0.01. Ma ona kształt kwadratu o boku 0.48. Część B dachu możemy pomalować lub pokryć ją blachą, papą albo po prostu przykryć połączenia deseczkami (ryc. 27 F).

Budowa Ula Ludowego w wersji mieszanej 🔗

Specyficzna ramka tego ula wymaga dokonania poważnych zmian w dennicy i nadstawkach. Nadstawki muszą zresztą posiadać podwójne ościankowanie.

Konstrukcja poduszki i dachu pozostaje ta sama, choć ich wymiary muszą oczywiście być dopasowane do zewnętrznych wymiarów nadstawek.

Ramki 🔗

Dolna beleczka została usunięta. Górna beleczka pozostaje ta sama, tyle, że nie wychodzi poza obrys swoich boków. Boki natomiast ulegają całkowitej przemianie.

Boki mają wysokość 0.2075, a ich szerokość musi wynosić 0.036 m. Dotykają się, tworząc ramkę o zamkniętych końcówkach. Muszą mieć grubość 0.024 m. U szczytu, i na całej szerokości, wykonane jest nacięcie o wysokości 0.01 m i 0.024 m szerokości aby przyjąć koniec górnej beleczki. Koniec tej beleczki zamocowany do boków dwoma gwoździkami o długości 0.027 m, wbitymi pionowo, a także dwoma gwoździkami o długości 0.012 m wbitymi poziomo w części boków, które zostały odsłonięte dzięki nacięciu. Części te mają grubość 0.006 m i szerokość 0.024 m.

Trzy centymetry przed wierzchołkiem boków, zmniejszamy ich grubość do 0.01 m, dzięki czemu będą mogły opierać się na łacie i zapewnią przestrzeń podwójnej ścianki.

Nadstawki 🔗

Nadstawki są o pojedyńczych ściankach z desek których grubość wynosi między 0.013 m a 0.015 m. Mają wewnętrzne wymiary 0.35 m na 0.35 m i wysokość 0.21 m. Są wyższe o 0.0025 m od boków ramek, dzięki czemu u dołu nadstawek powstaje wolna przestrzeń. Dodamy dwie łaty wielkości 0.01 m na dwóch ściankach aby podtrzymywać ramki. Na dwóch pozostałych ściankach, zgodnie z kierunkiem ramek, umocujemy dwie partycje, dociśnięte na ramkach za pomocą sprężyny. Skłaniam się bardziej ku rozwiązaniu z jedną ścianką stałą, a po przeciwległej stronie partycję ze sprężyną. Mamy tu oczywiście tylko osiem ramek.

Dennica 🔗

Dennica musi zatrzymać plastry tak, jak ma to miejsce w ulu bezramkowym. Musi również umożliwić pszczołom wyjście, kiedy te znajdą się w przestrzeni między ściankami i ramkami lub partycjami. Dennica ula bezramkowego (ryc. 20) powinna dać nam dobry obraz tego, jak powinna wyglądać dennica Ula Ludowego w wersji mieszanej.

Wcięcie, szerokie na 0.12, zamiast kończyć się na 0.04, jest wydłużone aż do krawędzi dennicy, gdzie zostaje zamknięte łatą o tej samej grubości co zewnętrzna deska ścianek w nadstawkach.

Wcięcie to jest przykryte od spodu deseczką wylotową, która również jest wydłużona do krawędzi dennicy. Jeśli deseczka ta jest ułożona wzdłuż, to z oczywistych przyczyn będzie musiała zostać wzmocniona łatami.

Dodatki do Ula Ludowego 🔗

Drzwiczki 🔗

- Szerokość wejścia ula zmienia się w zależności od sezonu i okoliczności. Wejście powinno więc zostać wyposażone w drzwiczki. Stosowne drzwiczki wykonamy w następujący sposób.

W puszce konserwowej wycinamy kawałek białej blachy o wymiarach 0.14 × 0.03. Usuwamy część A B C D (ryc. 29) o rozmiarze 0.07 × 0.0075, a następnie część E F G H o rozmiarze 0.006 × 0.006. Wycięcia A C, B D, E G i F H z łatwością wykonamy za pomocą nożyczek. Wycięcie A B także wykonamy nożyczkami, jeśli tylko wygniemy blachę wzdłuż nacięcia. Nacięcia A B i G H możemy wykonać za pomocą stalowego kolca (np. jedną z końcówek nożyczek), przejeżdżając nim kilka razy, jednocześnie dociskając. Zresztą, części A B C D i E F G H mogą równie dobrze być odgięte, a nie usunięte. Następnie wyginamy linię I J. Wygięcie to musi być wykonane prostopadle, tzn. pod kątem prostym.

Warto zauważyć, że wszelkie kąty tych blaszanych części są obcięte, aby uniknąć ryzyka okaleczeń.

Ryc. 29 pokazuje, pod L, sposób ułożenia części K i K', a w M i N możliwe ustawienia drzwiczek. W M drzwiczki tworzą duże wejście O; w N, małe wejście P.

Pokrycie daszku 🔗

Ze starych konserw można również wykonać dobre pokrycie daszku. Można do tego użyć nawet najmniejsze części blachy. Wykonujemy paski za pomoca połączonych ze sobą skrawków tak, jak to widać na ryc. 30 w A i A'. W D i D' widać sposób, w jaki można dokonać połączenia. Łączymy paski ze sobą tak, jak to ukazano w B i B', podgięcie zakładki zawsze skierowane w najniższą stroną dachu. Szczegóły tego zespolenia widzimy również w E i E'. Wydłużamy otrzymane paski w zależności od potrzeby i łączymy je w dostatecznej ilości aby uzyskać potrzebny wymiar.

Pokrycie daszku o wymiarach 0.48 × 0.48 wymaga kwadratu blachy o rozmiarze co najmniej 0.56×0.56, ponieważ obrzeża blachy należy podgiąć o co najmniej 0.04 aby zakryć grubość daszku a także aby móc podbić blachę od spodu. Zauważmy, że przed podgięciem tego paska 0.04 należy naciąć rogi pod kątem nieco bardziej otwartym od kąta prostego.

Istotne jest dokładne wymłotkowanie wszystkich zagięć blachy aby zespolić jej części. Warstwa farby nałożona na tę blachę pozwoli znacząco podnieść jej trwałość.

Poduszka zimowa 🔗

Zazwyczaj kładzie się na ulach, głównie zimą, poduszkę wypełnioną czymś ciepłym i porowatym. Poniżej przedstawiam sposób wykonania takiej poduszki.

Za pomocą deseczek o wysokości ok. 10 cm, tworzymy kwadrat o rozmiarze zewnętrznym 37.75 cm. Spód tego kwadratu podbijamy lekkim płótnem, zwanym płótnem do pakowania (ryc. 31, B). Wokół tego kwadratu mocujemy listwę (ryc. 31, A). Listwa ta powinna mieć ok. 3 cm i powinna wystawać mniej więcej o połowę aby objąć najwyższy korpus ula. Zauważmy, że poduszka ta jest kwadratem o 0.0025 większym od korpusów, i o 0.0025 mniejszym od daszku: dzięki temu poduszka może zostać osadzona na korpusie, a daszek na poduszce.

Przestrzeń poduszki wypełniamy drobną słomą z owsa lub pszenicy, sproszkowanym torfem, grubymi otrębami, wiórami, itd.

Powyższe wymiary dotyczą poduszki dla Ula Ludowego w wersji ramkowej. W przypadku Ula Ludowego bez ramek, zewnętrzne wymiary poduszki wyniosą 0.3425 × 0.3425 zamiast 0.3775 × 0.3775.

Słomianka 🔗

Ul warto także owinąć słomianką, zwaną również matą ogrodową, przede wszystkim zimą. Oto jak możemy wykonać taką słomiankę.

Na desce przybijamy gwoździkami dwa sznurki o długości 1.90. Sznurki muszą być od siebie oddalone o 20 cm. Na końcu każdego ze sznurków pozostawiamy wolną długość 20 cm, oddzieloną supełkiem (ryc. 32 A i A', B i B'). Ta część sznurka nie otrzyma słomy, gdyż posłuży ona do wiązań kiedy słomiankę przymocujemy do ula. Końcówki C i C' zostawiamy, po wykonanej pracy zwiążemy je z końcówkami D i D'.

Możemy użyć słomy (żytniej, pszennej, owsianej lub innej) bez żadnej obróbki. Warto zawczasu skrócić ją do długości 50 cm. Warto układać słomę cały czas w tym samym kierunku aby móc później ustawić słomiankę na ulu w taki sposób, by podstawy źdźbeł były zawsze u góry: usprawni to spływanie deszczu.

Celem przerwy na przedstawionej desce i sznurkach (ryc. 32 F) jest oczywiście wyłącznie zmniejszenie długości ryciny. W trakcie tworzenia słomianki należy ściśle przestrzegać wskazanych wymiarów.

Wystarczy zapoznać się z ryciną 30, aby zrozumieć sposób postępowania. Użyjemy garstek słomy o średnicy ok. 2 cm. Zaczniemy od strony po której znajduje się podstawa źdźbła i mocno ściśniemy. Następnie zajmiemy się drugą stronę, ale ściskając nieco mniej, aby sznurek nie pozostawił przerwy między tymi samymi źdźbłami słomy.

W E widzimy w jaki sposób luźny sznurek wychodzi lewą stroną pod stałym sznurkiem, ściskając tym samym słomę. W E' widzimy w jaki sposób przewlec luźny sznurek pod stałym sznurkiem, od prawej do lewej, już po dodaniu nowej garstki słomy.

Kiedy juz skończymy wiązać słomę, zetniemy ją z obu stron aby nadać słomiance szerokość 40 cm. Ściecie to można wykonać na kilka sposobów, podam ten, który umważam za najlpeszy. Ułożymy deseczkę G pod słomą, a deseczkę H nad słomą. Przytwierdzimy obie deseczki do siebie za pomocą kilku gwoździków, aby słoma została dobrze zaciśnięta. Przeciągając nóż od I do H, dokonamy bardzo regularnego cięcia.

Przytwierdzenie słomianki do ula jest nader proste. Wbijamy niewielki gwoździk z każdej strony ula, na takiej wysokości, aby słomianka oparła się o niego swoim górnym szwem. Zadbamy również o to, aby oba końce słomianki spotkały się w jednym rogu ula. Mocowanie słomianki zakończymy wiążąc ze sobą końce sznurków.

Podane rozmiary słomianki dotyczą Ula Ludowego w wersji ramkowej. Słomiance przeznaczonej dla Ula Ludowego bez ramek nadamy długość 1.36 zamiast 1.50 oraz szerokość 39.5 cm zamiast 40 cm. Jej wykonanie i sposób umocowania są identyczne.

Uwagi dotyczące budowy Ula Ludowego 🔗

Kąty proste 🔗

Podczas budowy ula należy zwracać baczną uwagę na zachowanie kątów prostych podczas cięć. Jeśliby cięcia były wykonane niedokładnie, nie uda nam się ustawić prawidłowo elementów ula względem siebie ; pojawią się przerwy. Niedokładne cięcia zmienią również wymiary ula oraz utrudnią pracę pszczelarza, np. wyjmowanie ramek.

Kąty proste niestety mało kiedy są rzeczywiście proste, albo wypaczają się z czasem. Niezbędna jest zatem poprawka strugiem, albo korekta cięcia.

Kąt jest albo zbyt otwarty jak w A B, albo zbyt zamknięty jak w C D (ryc. 33).

Jeśli kąt jest zbyt otwarty, przenosimy go z a' b' c' do a b c (ryc. 33). Wyznaczamy środek między c i c' i nanosimy linię A B. To wzdłuż tej linii należy wykonać cięcie.

Jeśli kąt jest zbyt zamknięty, przenosmy go z d' e' f' do d e f (ryc. 33). Wyznaczamy środek między d i d' i nanosimy linię C D. To wzdłuż tej linii należy wykonać cięcie.

Wymiary 🔗

Niektóre wymiary ula są absolutnie niezbędne, inne mają znaczenie drugorzędne.

Wymiary o drugorzędnym znaczeniu to te, które możemy nieco zmienić bez większych konsekwencji.

Możemy na przykład nadać ramce Ula Ludowego wysokość 19 cm zamiast 18 cm, szerokość 29 cm zamiast 30 cm, grubość 1.1 cm zamiast 1.0 cm. Prowadzenie ula nie stanie się przez to trudniejsze, a jego wydajność będzie równie wysoka, pod warunkiem oczywiście, że pozostałe rozmiary zostaną zmienione w odpowiednich proporcjach.

Są jednak dwa rozmiary, które należy bezwzględnie przestrzegać: odległość między ściankami a krańcami ramek ; odległość między ramkami dwóch sąsiednich korpusów. Odległość ta wynosić musi 7.5 mm i nie może wykraczać poza 7 do 8 mm.

Narzędzia 🔗

Pszczelarz gospodarujący bez ramek potrzebuje podkurzacza, szczotki, dwóch welonów, dwóch listew do stawiania korpusów, skrobaka, skrzynki na narzędzia i podkarmiaczki.

Z kolei pszczelarz gospodarujący na ramkach potrzebuje: wzornika, chwytaka do wyciągania ramek, podkurzacza, szczotki, dwóch welonów, dwóch listew do stawiania korpusów, skrobaka, skrzynki na narzędzia, podkarmiaczki, noża do odsklepiania i miodarki.

Powiem kilka słów na temat każdego z tych narzędzi aby pomóc Wam, drodzy czytelnicy, w budowie niektórych z nich, lub w ich właściwym wyborze.

Szablon 🔗

To narzędzie jest pomocne podczas składania ramek, ich poprawy oraz w nakładaniu wosku. Zbudujemy go w następujący sposób:

Zaopatrzymy się w deskę o grubości około 2.5 cm, o długości nie krótszej niż 38 cm i szerokości dokładnie 20 cm. Na krańcach tej deski ułożymy listwy A C i B D (ryc. 34) w taki sposób, aby listwy te były ściśle równoległe względem siebie i oddalone o 32 cm. Listwy te muszą mieć długość 20 cm i grubość 2.4 cm. Ich szerokość może być dowolna.

Górna część tych listew musi mieć nacięcie na całej swojej grubości (2.4 cm). Nacięcie to musi mieć wysokość 1 cm i szerokość 1.5 cm. Na przekroju 1 w punktach A i B oraz na rysunku 2 w punktach A i B podano wszystkie wymiary tych nacięć.

Listwy te, u podstawy, muszą również mieć nacięcie o tej samej wysokości 1 cm, ale szerokości 0.5 cm i głębokości 1.7 cm. Na przekroju 3 w C i D oraz na rysunku 2 w C i D podano wszystkie wymiary tych nacięć.

Aby zakończyć ten szablon, należy umieścić deseczkę E na środku, w odległości 1.25 cm od listew i krawędzi pierwszej deseczki. Deseczka E powinna mieć wymiary 29.5 × 17.5 cm i grubość 1 cm. Musi oczywiście być ucięta prostopadle, ale przede wszystkim należy je jak najdokładniej wyheblować.

Należy zauważyć, że szablon ten jest przystosowany do montażu regularnych, wymiarowych ramek, podobnie jak wiele innych szablonów. Jego szczególną cechą jest to, że gwarantuje zachowanie zewnętrznych wymiarów ramek, a tylko te są istotne.

Chwytak do wyciągania ramek 🔗

Nigdy nie zalecam częstego wyciągania ramek z ula. Bywają jednak sytuacje w których można, a nawet należy to zrobić. Aby tego dokonać, radzę skorzystać z chwytaka do ramek widocznego na ryc. 35 B. Ostrze służy do rozsunięcia ramek, ew. do przecięcia połączeń z wosku lub propolisu pomiędzy ramkami. Chwytak ten pozwala trzymać ramkę i ją obracać, pewnie i nie męcząc się. Nie znam przyrządu podobnego typu, który mógłby z tym rywalizować. Nie mówię o palcach. Palce mamy niedostatecznie silne aby wyciągnąc ramkę, gdyż brakuje do tego miejsca. Ponadto, używając palców ryzykujemy rozlanie miodu z górnej części ramek, zmiażdżenie pszczół i użądlenie. Chwytak jest więc niezwykle użyteczny.

Podkurzacz 🔗

Podkurzacz jest obowiązkowym instrumentem dla kogokolwiek chcącego zajmować się pszczołami. Istnieje duża ilość różnych modeli. Każdy może wybrać wedle swoich upodobań oraz paliwa którym dysponuje.

Dwa najpopularniejsze podkurzacze to modele Layens i Bingham.

Zaletą podkurzacza Layens jest to, że tworzy dym łagodny i jednostajny, oraz że potrafi działać sam przez kwadrans. Dwiałanie Layensa opiera się na układzie zegarowym. Podkurzacz ten ma także wady. Jego palenisko jest niezbyt dużych rozmiarów, wymaga więc częstego zasilania. Nie sposób uzyskać nim gęstego dymu, w razie gdyby przypadkiem nastąpiła taka potrzeba. Ponadto, jego układ zegarowy wydaje dźwięk, który nie podoba się odwiedzanym pszczołom, a jeszcze mniej sąsiednim rodzinom. Układ zegarowy jest nieco delikatny, a to sprawia, że podkurzacz Layens jest drogi w użytkowaniu.

Podkurzacz Bingham jest moim zdaniem praktyczniejszy, w szczególności jeśli chodzi o model z ryc. 36 A. Dobrze leży w ręku. Możemy z niego wydobyć dym łagodny kiedy tego chcemy, ale także dym gęsty i obfity w razie potrzeby. Gdy już go nie potrzebujemy, odstawiony dziubkiem do góry nie przeszkadza pszczołom, w przeciwieństwie do Layensa. Spala wówczas bardzo niewielką ilość paliwa, i nie gaśnie przy tym.

W podkurzaczu tym możemy palić zwoje falistego papieru, niedrogie tkaniny (z opakowań, starych worków). Zwoje te powinny mieć średnicę nieco mniejszą niż średnica wewnętrzna podkurzacza, aby można je było łatwo włożyć. Ich długość powinna wynosić dwie trzecie długości wewnętrznej podkurzacza, aby umożliwić włożenie nowego zwoju, gdy w środku pozostała jeszcze połowa poprzedniego. W ten sposób zapłon następuje samoczynnie, dymu nigdy nie brakuje i nigdy nie zawiera on żarzącego się popiołu.

Od czasu do czasu, przed włożeniem nowego zwoju, wyciągamy pozostałość poprzedniego i usuwamy popiół który mógł się zgromadzić na dnie podkurzacza. Wypalony do połowy zwój wkładamy z powrotem do podkurzacza i dodajemy kolejny zwój.

Przy suchej pogodzie zwoje wypalają się za szybko. Można je zwilżyć do połowy. Palą się wówczas wolniej i dają więcej dymu. Oczywiście w takim wypadku należy najpierw wprowadzić część niezwilżoną.

Szczoteczka 🔗

Szczoteczka jest przydatna pszczelarzowi. Wespół z podkurzaczem, pomaga w wielu sytuacjach ukierunkować pszczoły; pomaga w każdym razie wypędzić ostatnie pszczoły z ramek przeznaczonych do odwirowania. Szczoteczka powinna mieć, w miarę możliwości, kształt klasyczny, ryc. 35 C, cechować się najwyższą jakością, być całkowicie wykonana z jedwabiu. W przeciwnym razie przytrzymuje pszczoły i je drażni. Szczoteczkę powinniśmy utrzymywać w nienagannej czystości, a wręcz korzystać z niej tylko gdy jest mokra, aby zapobiec lepieniu się pszczół.

Welon 🔗

Welon nie jest absolutnie konieczny. Wielu pszczelarzy go nie stosuje, nawet podczas trudnych operacji.

Wszyscy pszczelarze muszą jednak posiadać co najmniej dwa welony: jeden dla siebie i jeden dla swojego pomocnika. Welony te zawsze powinny znajdować się w zasięgu ręku podczas wszelkich czynności. W razie wypadku, welony te szybko odnajdą swoje zastosowanie.

Większość pszczelarzy, zwłaszcza początkujących, używa welonu we wszystkich czynnościach pszczelarskich. Dzięki ochronie welonu mają więcej pewności siebie oraz stanowczości. Działają zręczniej i energiczniej.

Istnieje wiele różnych rodzajów welonów, z których każdy ma inne przeznaczenie. Skupmy się na dwóch głównych: welonie tiulowym i welonie z drucianej siatki.

Zaletą welonu tiulowego jest to, że nie zajmuje miejsca, można go nosić w kieszeni. Ma jednak tę wadę, że zwiększa temperaturę głowy operatora i upośledza jego pole widzenia.

Kolor czarny bardziej zwiększa ciepło, ale mniej utrudnia widzenie. Kolor biały mniej zwiększa ciepło, ale bardziej utrudnia widzenie. Welon może być wykonany z czarnego tiulu z przodu i białego tiulu z tyłu. W każdym razie zawsze można wybrać tiul o odpowiednio dużych oczkach, nie przekraczając jednak 3 mm.

Wymiary welonu zmieniają się w zależności od jego nośnika, zwykle kapelusza, oraz od głowy operatora.

U góry welon jest zamknięty gumką. Na dole również jest zamknięty gumką, która obejmuje stojący kołnierz lub jest przymocowana do guzika, ryc. 36 D. Welon może też pozostać wolny i przejść pod ramiączkami, ryc. 36 A i B, lub być umieszczony pod ubraniem wierzchnim, ryc. 36 C. Górna część welonu może być także przymocowana do brzegów kapelusza. W takim przypadku nie można będzie nosić go w kieszeni. Miałby wady welonu z metalowej siatki, bez jego zalet.

Welon metalowy jest mniej przenośny niż tiulowy, ale daje mniej ciepła i mniej przeszkadza w patrzeniu. Aby go wykonać, wykorzystujemy drucianą siatkę, z której produkuje się spiżarnie. Ocynkowana siatka upośledza widoczność. Wskazane jest zastosowanie czarnej siatki. Istnieją czarne siatki pokryte lakierem, takie są najlepsze.

Wysokość i średnica welonu powinny być dostosowane proporcjonalnie do głowy pszczelarza. Welon musi pozostawiać 5 cm odstępu wokół głowy. Górę welonu drucianego zamyka się zebraną tkaniną ryc. 37 E. F. Z tym welonem kapelusz nie jest więc potrzebny. U dołu druciana siatka jest przedłużona siatką, którą można również przełożyć pod szelkami, ryc. 36 A. B., lub umieścić pod okryciem wierzchnim, ryc. 37 G lub jak w C ryc. 36. Z tyłu welonu umieszczamy pasek siatki zarówno od wewnątrz jak i na zewnątrz, aby zapewnić cień, a także aby zakryć końcówki drucików metalowej siatki, ryc. 37 E. F. Aby nadać całości większą sztywność, warto u góry i u dołu metalowej siatki przymocować lekki drut w czasie, w którym mocujemy obie siatki.

Możemy też wykonać welon mieszany, ryc. 37 H.

Na tym rysunku pokazano jak wykonać taką zasłonę. Do brzegu kapelusza przymocowany jest pasek materiału, dodany jest pasek z drutu, a następnie kolejny pasek materiału.

Ten ostatni pasek materiału można również umieścić pod szelkami, ryc. 36 A. E. lub pod wierzchnim ubraniem ryc. 37 G. Ten welon wymaga użycia kapelusza i jest cieplejszy, niż welon wykonany w całości z drucianej siatki. Z drugiej strony lepiej trzyma się na głowie.

Listwy 🔗

W różnych czynnościach pszczelarskich przy Ulu Ludowym potrzebna jest jedna lub dwie podpórki do korpusów. Doskonale nadają się do tego listwy pokazane w B, ryc. 38.

Należy zauważyć, że wierzchnia strona listew A' i A' jest ścięta pod kątem, aby uniknąć zgniatania pszczół. Powinny one być również o 10 cm dłuższe od korpusów, aby móc sprawnie i pewnie umieszczać na nich korpusy. Deseczki B' i B' służą po prostu do złączenia i usztywnienia listew A' i A'.

Skrobaczka 🔗

W A, ryc. 38, pokazana jest skrobaczka którą łatwo można wykonać z kawałka stalowej blachy. Blacha ta powinna mieć grubość około 1 mm. W ten sposób pozostanie ona nieco elastyczna i ułatwi nam pracę. Taka grubość pozwoli również pozostawić jej obrzeża pod kątem prostym (nie tnące). Jest to konieczne, aby móc dokładnie wyczyścić górną część ramek nie uszkadzając przy tym drewna. Szerokość skrobaczki powinna wynosić od 28 do 30 mm. Taka szerokość pozwoli na wyczyszczenie górnej części jednej ramki jednym ruchem, bez dotykania sąsiednich ramek.

Przydałaby się też druga skrobaczka, o szerokości 50 mm. Ta skrobaczka służyłaby do czyszczenia grubości ścianek.

Często używam specjalnej skrobaczki, która zastępuje zarówno obie wymienione skrobaczki, jak i uchwyt do wyciągania ramek; jest również tańsza.

Skrzynka na narzędzia 🔗

Tłumaczenie w toku...

Podkarmiaczka 🔗

Tłumaczenie w toku...

Nóż do odsklepiania 🔗

Tłumaczenie w toku...

Miodarka 🔗

Tłumaczenie w toku...

Rękawice 🔗

Tłumaczenie w toku...

Racje Ula Ludowego 🔗

Nogi 🔗

Zastanówmy się nad wysokością oraz kształtem nóg ula. Obie te cechy są bardzo istotne.

Przede wszystkim wysokość. Pszczelarze często nadają sporą wysokość stojakom swoich uli. Przywiązanie do własnej wygody góruje nad wszystkim innym. Nie chcą zmuszać się do schylania. Uważam jednak, że rodziny powinniśmy odwiedzać rzadko, rzadziej niż to się zwykle robi.

Dlatego też, nie bez poważnych powodów, proszę moich Czytelników o niewielkie poświęcenie gdy proszę ich o stawianie swoich uli na wysokości 10 lub 15 cm.

Ule umieszczone na podwyższeniu bardziej odczuwają wahania temperatury i podmuchy wiatru.

Ponadto, zakup lub produkcja stojaków stanowi istotny wydatek. Widuję stojaki, w których ilość użytego drewna starczyłaby do budowy korpusu o podwójnych ściankach.

Jestem świadomy tego, że moglibyśmy dokonać pewnej oszczędności korzystając z dwóch lekkich drewnianych lub żelaznych beleczek. Beleczki te byłyby podparte na swoich końcach o lekki murek i miałyby długość pasieki. Rodziny byłyby rozmieszczone w odległości 75 cm od siebie, od środka do środka. Niestety, rozwiązanie to ma wady pasieki krytej. Gdy tylko zaczniemy pracować na jednej rodzinie, wszystkie inne to zauważają i zaczynają się niepokoić.

Zatem przy każdej wizycie, w którymś z uli następuje zwiększone zużycie miodu, a czasem początek grabieży i gniew.

Nadmierne podwyższenie uli powoduje również utratę wielu zbieraczek. Nierzadko te dzielne robotnice giną. Nierzadko zdarza się, że te dzielne robotnice wracają do ula przeciążone, nie trafiają w wejście ula i spadają na ziemię. Jeśli ul jest podwyższony, to wspięcie się do niego będzie dla nich dużym wysiłkiem. Moglibyśmy co prawda umieścić szeroką deskę biegnącą z ziemi do wejścia ula, jest to jednak kolejny wydatek, a niejedna pszczoła i tak spadnie obok.

Ktoś mógłby stwierdzić, że podniesienie ula gwarantuje mu i jego rodzinie ochronę przed wilgocią ziemi i trawy. Ja uważam, że wokół uli nigdy nie powinno być traw. Trawa jest grobowcem pszczoły. Jeśli pszczoła, obciążona swoim pożytkiem, w nią wpadnie to znajdzie tam cień, chłód, a wkrótce i zimno, lecz nic, co mogłoby ją ogrzać i ożywić. Z kolei na gołej ziemi pszczoła skorzysta ze słońca co do jego ostatniego promyka, często mogąc wypocząć na tyle, by zdołać wrócić do ula.

Zostaje kwestia wilgoci od ziemi. Otóż ul umieszczony na wysokości 10 cm od ziemi będzie doskonale odizolowany od wilgoci, jeśli chwasty zostały usunięte a dennica ula nie zawiera żadnego otworu wentylacyjnego od dołu.

Niskie nóżki ułatwiają także powrót pszczół zabłąkanych w okolicy ula.

W związku z tym, nadanie podstawie ula wysokości 10  jest nie tylko wystarczające, ale również korzystniejsze. Ale jak taka podstawa miałaby wyglądać? Należy wykluczyć używanie belki, która mogłaby przyjąć kilka uli. Powody takiego stanu rzeczy podałem już wcześniej. W przeszłości oferowaliśmy w sprzedaży żeliwne nóżki, ukazane na ryc. 18, ule 3 i 6. Dzięki nim dennica ula jest dobrze odizolowana od podłoża. Wadą takich nóżek jest to, że wymagają użycia dachówki, ponieważ inaczej zapadałyby się w ziemię.

Udoskonaliliśmy nóżki, co widać na ryc. 19, ul nr 12. Te nóżki posiadają zakończenie w kształcie kaczej stópki; nie mogą więc zagłębić się w ziemię, ich obsługa jest ułatwiona a podstawa ula powiększona. To było doskonałe rozwiązanie przed wojną. Dziś taka nóżka byłaby za droga. Nóżka nie może ważyć mniej niż jeden kg. Do przymocowania jej do dennicy potrzeba trzech wkrętów do drewna, a każdy ul wymaga czterech nóżek. Obecnie wolę cegły dziurawki, które znalazłem w Turenii, ryc. 19, ule 7, 8, 9 i 10.

Cegła taka, która ma 11 cm na wszystkich czterech bokach, dobrze izoluje dennicę i jest niedroga, kosztowała 10 centymów. Cegłę dziurawkę moglibyśmy zastąpić dwoma zwyczajnymi cegłami ułożonymi płasko jedna na drugiej. Ale takie cegły ułatwiłyby wilgoci dostać się do ula i wymagałyby większego nakładu pracy. Od czasu do czasu trzeba by je również przewracać. Na razie zalecam więc cegłę dziurawkę: jest wystarczająco wysoka, doskonała jako izolator, a przy tym bardzo ekonomiczna.

Dennica 🔗

Zadaniem dennicy jest zamknięcie ula od dołu, jednocześnie umożliwiając dostęp pszczołom i czystemu powietrzu oraz pozwalając na wylot zużytego powietrza. wlot pszczół i wylot czystego powietrza.

Z jakiego drewna powinna być wykonana dennica? Im drewno będzie grubsze, tym dłużej dennica będzie służyła. Jeśli jednak drewno jest bardzo grube, dennica będzie ciężka do przenoszenia; jeśli drewno jest bardzo cienkie, dennica nie wytrzyma długo warunków atmosferycznych i wstrząsów, którym jest poddawana.

Grubość 2 cm jest grubością dobrą i wystarczającą zwłaszcza, że taca jest wzmocniona łatami i listwami.

Jak powinno wyglądać wejście dla pszczół? Wejściu często nadaje się długość równą pełnej szerokości ula, i 10 do 20 mm wysokości. Jestem zdania, że ta długość, która w niektórych ulach wynosi nawet 40 cm, w wielu przypadkach jest szkodliwa. W ciągu lata liczebność rodziny może się zmniejszyć i pszczoły nie będą w stanie się obronić na tak szerokim froncie. Zwolennicy dużych wejść powiedzą, że w razie potrzeby je zmniejszą, ale mogą przecież zapomnieć o takim nadzorze. W każdym razie jest to dodatkowa praca, której nie chcemy. Dlatego też nie bez powodu nadaliśmy wejściu do Ula Ludowego następujące wymiary: 12 cm × 15 mm. Pragnę przy tym zaznaczyć, że wolę ten wymiar od wymiaru 20 cm × 10 mm, który dawałby taki sam rozmiar przejścia, z matematycznego punktu widzenia. Przy wejściu o wymiarze 12 cm × 15 mm pszczoły mają mniej drogi do przejścia, co ułatwi obronę słabej rodzinie.

Oczywiście w zimie wejście to dodatkowo ograniczymy. Metalowe drzwiczki pozostawią otwór o wymiarach zaledwie 7 cm × 7,5 mm, aby zapobiec przechodzeniu gryzoni. Zimą pszczoły nie wylatują w dużych ilościach. Możemy więc uznać, że otwór służy wówczas jedynie do wentylacji ula.

Otwór o wymiarach 12 cm × 15 mm jest wystarczający, aby pszczoły mogły przez niego przejść, nawet w dużej rodzinie. Aby się tego przekonać, wystarczy obserwować przyloty i odloty podczas miodobrania. Otwór ten jest również wystarczający do wentylacji ula: przepływu ciężkiego, opadającego powietrza, oraz przepływu nowego powietrza, które zastępuje ciężkie powietrze uchodzące dołem i lekkie powietrze uchodzące górą. Nie zapominajmy, że ul nawet w lecie zawiera nie więcej niż 30 do 35 litrów powietrza. Aby przepuścić taką objętość powietrza nie potrzeba dużego otworu. Zwłaszcza, że wymiana tego powietrza nie odbywa się bez powodu. Wrócimy do tego w artykule: Wentylacja ula.

Po co zatem tworzyć osiatkowane otwory w dennicy, czy też otwory przed wejściem, nad dennicą? Wszystkie te otwory utrudniają budowę ula i zwiększają jego koszt. Są one bezużyteczne, ponieważ wejście, o którym wspomniałem wcześniej, jest wystarczające do wentylacji ula. Co więcej, są one szkodliwe.

Otwór przed wejściem, nad dennicą, utrudnia obronę rodziny. Może również tworzyć przeciąg, który w zimie odłączałby pszczoły od kłębu, skazując je na pewną śmierć na dennicy.

Otwór w dennicy jest zawsze składowiskiem resztek wosku i martwych pszczół, bezpieczną kryjówką dla owadów, a zwłaszcza dla moli woskowych. Otwór ten ułatwia także przedostawanie się wilgoci z ziemi do ula, a przecież wilgoci w ulu jest zawsze za dużo.

Przyglądając się różnym systemom uli można zauważyć, że dennica jest zawsze przymocowana do korpusu ula, na najróżniejsze sposoby.

Gdy dennica jest na stałe przymocowana do korpusu ula, można ją czyścić tylko od góry. Z ula trzeba wyjąć kilka ramek, wsunąć ramię do ula i posługiwać się skrobaczką. Po oczyszczeniu kawałka dennicy, przesuwamy kilka ramek oczyszczony obszar i zabieramy się za następny kawałek powierzchni. Na koniec wszystkie ramki odkładamy na swoje miejsce.

Czynność ta może jednak prowadzić do zgniecenia pszczół, w tym matki, może rozdrażnić pszczoły, czy też ochłodzić czerw. Tego wszystkiego należy unikać.

Wymyślono dennice, które są przymocowane do korpusu ula tylko na jednym końcu, za pomocą zawiasów. Aby wyczyścić dennicę, wystarczy ją opuścić i przejechać po niej skrobaczką lub szczotką. Ja wolę w pełni ruchomą dennicę, którą można w każdej chwili całkowicie usunąć. Jej oczyszczenie jest szybsze i w niczym nie drażni pszczół. Nadamu jej nachylenie. W tylnej części ula powinna znajdować się w odległości 0,5 cm od ramek, a z przodu 1,5 cm. Szczelina o wysokości 1,5 cm zostanie wypełniona listwą, pozostawiając normalne wejście dla pszczół.

Pod spód możemy umieścić drugą listwę, dającą wejście o innym wymiarze. W ten sposób można mieć do wyboru dwa wejścia, jedno letnie i jedno zimowe, w zależności od tego którą listwę umieścimy na górze.

Dennica ta może być oparta na kilku listwach przymocowanych do dolnej części ścianek wewnętrznych, na których mogłaby się ślizgać. Lepiej jednak byłoby wsunąć ją w rowek wykonany ściankach ula. Rowek taki w mniejszym stopniu niż listwy przytrzymywałby wszelkiego rodzaju zmiotki i zanieczyszczenia spadające na dennicę.

Jeśli chodzi o Ul Ludowy, to preferuję w nim dennicę którą opisałem na ryc. 20 i 24.

Korpus ula składa się z dwóch łatwych w obsłudze nadstawek. Nie odkrywając ich, może je zdjąć, umieścić na jakichś listwach, a następnie zająć się dennicą: oczyścić ją, sprawdzić czy jest wypoziomowana, wyczyścić podłoże pod nią.

Następnie obie nadstawki umieszczamy z powrotem na dennicy. Nie ma niebezpieczeństwa zgniecenia pszczół ani wychłodzenia czerwiu.

Czy dennica powinna być przymocowana do nadstawek, a nadstawki do siebie nawzajem? Można to zrobić, jak już wspominałem, gdy ule muszą być transportowane. W przeciwnym razie jest to zupełnie niepotrzebne, oczywiście pod warunkiem, że dopilnowaliśmy aby ul trzymał pion. Ciężar całości wystarczy do umocowania poszczególnych części, zwłaszcza że pszczoły nie omieszkają użyć swojego propolisu.

Komora lęgowa 🔗

Komora lęgowa to część ula, w której zimą znajduje się rodzina. A wiosną - rodzina i czerw. Od zimowli oraz wiosennego rozwoju czerwiu zależy zbiór miodu. Dlatego ważne jest, aby komora lęgowa była tak ustawiona, aby sprzyjała zimowaniu rodziny i rozwojowi czerwiu.

O plastrach, ramkach, ściankach i poduszkach porozmawiamy później. Zajmijmy się tu przede wszystkim objętością komory lęgowej.

Opat Voirnot przestudiował to zagadnienie bardzo wnikliwie. Na podstawie swoich badań stwierdził, że sto decymetrów kwadratowych plastrów wystarcza większości matkom. To jest również moje zdanie i nadałem Ulowi Ludowemu 96 decymetrów kwadratowych plastrów.

W zwykłych ulach, niektóre bardzo rzadkie królowe nie zadowolą się tymi stu decymetrami: może to prowadzić do wyrojenia. Zauważmy, że ryzyko wyrojenia można ograniczyć w Ulu Ludowym. W Ulu Ludowym powiększenie od dołu pozwala, bardzo wcześnie, dać każdej matce wystarczającą ilość miejsca.

W każdym razie, we wszystkich systemach ulowych niedogodność związana z narażaniem się na wyrojenie nie jest warta niedogodności związanej z nadaniem dużego ula wszystkim rodzinom. Zimą, każda rodzina tworzy kuliste skupisko o niemal identycznej średnicy. Między dwoma rodzinami nigdy nie ma różnicy większej o centymetr lub dwa.

Komory lęgowe mają pojemność od 36 litrów (Ul Ludowy) do 69 litrów (ul Dadanta).

Pszczoła, podobnie jak człowiek, je by się odżywić i ogrzać. Z całą pewnością będzie musiała zużyć więcej pokarmu do ogrzania się w dużym ulu, niż w małym.

Dla pszczelarza to strata miodu, i to znaczna. Według naszych szacunków, pszczoła zużywa o 3 kilogramy miodu więcej w ramkowym Ulu Ludowym, którego komora lęgowa wynosi 45 litrów, niż w bezramkowym Ulu Ludowym o pojemności komory lęgowej 36 litrów. Cóż to będzie w ulu Dadanta, którego komora lęgowa ma 69 litrów. Należy ponadto zauważyć, że nadwyżka zużycia powtarza się co roku, dlatego wybierając mały ul, jego koszt szybko nam się zwróci.

Należy również zauważyć, że pszczoła przekształcająca miód w kalorie męczy się w okresie, w którym natura chciała, aby odpoczywała. Taka pszczoła będzie na wiosnę kiepską opiekunką czerwiu i dać może tylko słabe larwy, przeto nędzne robotnice w czasie pożytków.

Wiosną, duży ul zmusi pszczoły do przetworzenia większej jeszcze ilości miodu w kalorie, ponieważ inkubacja czerwiu, podobnie jak inkubacja kurcząt, wymaga temperatury około 38°.

Wadą dużego ula jest również to, że przetrzymuje pszczołę, kiedy ta mogłaby znaleźć na zewnątrz duże ilości pyłku i nieco miodu. Duże ule nie tworzą zatem silnych rodzin; ich wpływ na płodność królowych ogranicza się do opóźnienia skutków tej płodności.

W dużych ulach można niewątpliwie umieszczać przegrody, regulując tym sposobem ich wielkość. Przegrody te mają jednak wiele wad.

Jesienią, uniemożliwiają swobodne rozmieszczanie zapasów zimowych. Jeśli przegroda nie jest szczelan, to jest bezużyteczna; jeśli jest szczelan to zostanie zaklejona propolisem i wymagać będzie istotnego wstrząsu za każdym przesunięciem. A pszczoły na przemoc odpowiadają przemocą. Zresztą, każde przesunięcie przegrody będzie dla pszczelarza stratą czasu, dla komory lęgowej - przyczyną wychłodzenia, a dla pszczół - kolejnym powodem niezadowolenia.

Plastry 🔗

Niezależnie od objętości komory lęgowej, plastry mogą mieć kształt niski lub wysoki, albo kształt kwadratu. W wielu prymitywnych ulach, w których pszczoły żyją od wieków, często spotykany jest rozmiar 30 cm szerokości dla wysokości wahającej się od 60 do 80 cm. Ramka Layens oraz ramka Towarzystwa dały nam dobre wyniki, ramki te mają szerokość 31 i 30 cm. Szerokość 30 cm pozwala ponadto na ustanowieniu kwadratowej komory lęgowej. A kształt kwadratu, zaraz po kształcie cylindrycznym, przyczynia się do dobrego rozprowadzenia ciepła w ulu. Taka szerokość pozwala również nadać ulowi wydłużony kształt, podobny do kształtu pszczelego kłębu. Umożliwia to również pszczołom umieszczanie miodu w górnej części ula, żyjąc pod miodem, a głowa kłębu wchodzi w zapasy miodu tak, jak moja głowa wchodzi w mój kapelusz. A to najlepszy układ do zimowania.

Zimą, w kłębie pszczół prawdziwe życie ma miejsce tylko na górze i w środku, ponieważ tylko tam jest dostatecznie ciepło. Wokół kłębu pszczoły są bezwładne, na wpół martwe.

Wszystkie pszczoły, co prawda, przechodzą po kolei przez środek kłębu aby się ogrzać i nakarmić. Nie miałyby jednak siły, by oddalić się od grupy. To wyjaśnia, dlaczego pszczoły na niskich i długich ramkach mogą umrzeć z głodu, obok obfitych zapasów. W zimne dni, poruszanie się w poziomie, czyli z ramki na ramkę albo nawet i w poziomie na tej samej ramce, jest dla pszczół bardzo trudne. Poruszanie się w pionie, z dołu do góry, jest jednak bardzo łatwe, ponieważ ten ruch prowadzi je w kierunku ciepła, które jest zawsze skupione w górnej części ula.

Opat Voirnot uważał, że ramka Dadanta powinna być podniesiona. Ale zatrzymał się na kwadratowej ramce 33 cm, ponieważ przywiązywał dużą wagę do objętości komory lęgowej. Można brać pod uwagę objętość ula od zewnątrz, by dążyć do zmniejszenia jego powierzchni, a tym samym zmniejszająć promieniowanie.

Promieniowanie wewnątrz ula jest jednak znikome. Najważniejszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę w komorze lęgowej, to ilość uwięzionego w niej ciepła. Ciepło to występuje w warstwach, tym cieplejszych im są wyżej położone. Warstwy te będą tym grubsze, im węższy jest plaster. Ogrzeją więc tym więcej pszczół, im plaster będzie węższy.

Wysoki plaster jest korzystny zimą, ale jeszcze korzystniejszy wiosną. Kiedy rodzina wydłuża swój czerw o centymetr, to musi ogrzać ten centymetr na całej swojej powierzchni. W ulu Dadanta ma zatem do ogrzania 2475 cm sześciennych, a w Ulu Ludowym tylko 900 cm sześciennych. Oto dlaczego nadałem plastrom szerokość 30 cm i dwie wysokości po 20 cm. Te dwie wysokości, jedna nad drugą, posiadają wszystkie zalety pojedynczej wysokości wynoszącej 40 cm. Zimą zresztą, tworzą bardzo użyteczne pszejście dla pszczół, które pszczoły tworzą samodzielnie na niepodzielonych ramkach.

Wiosną, to przejście między plastrami stanowi objętość którą pszczoły muszą niepotrzebnie ogrzewać. Ale ta wada, faktyczna - przyznaję to, jest w dużym stopniu wynagrodzona korzyściami zarówno dla pszczół, jak i dla pszczelarza. Zresztą, aby oszczędzić pszczelarzowi trudności w czasie uzupełniania zapasów na zimę, jak również aby oszczędzić pszczołom mnogości takich szczelin pośród komory lęgowej, wybrałem plastry o wysokości 20 cm, a nie plastry o mniejszej wysokości, jak to zwykle bywa w przypadku uli nadstawkowych zwanych ulami podzielnymi.

Ramki 🔗

Tłumaczenie w toku...

Ścianki 🔗

Ścianki najbardziej higieniczne to te z dawnego ula kopulastego, wykonane ze słomy lub wikliny i pokryte tynkiem. Takie ścianki są ciepłe w zimie, chłodne w lecie i oddychają w każdej pogodzie. Nie zatrzymują one wilgoci. Ograniczają nagłe zmiany temperatury.

Taki typ ścianek może być stosowany również w systemie ramkowym, jednak w praktyce ma swoje wady.

Gdy ścianki mają nierówności wikliny lub słomy, czy nawet słomianki Alzackiej, ramki często są do nich przyklejone. Chcąc je wyjąć, zahaczamy nimi o nierówności, ryzykując tym samym zmiażdżenie matki, pszczół, oraz rozdrażnienie rodziny.

Niezależnie od tego, czy ul jest ramkowy czy bezramkowy, i czy ścianki są wykonane całkiem ze słomy czy też z drewna pokrytego słomą, to słoma wymaga dużo większego nadzoru oraz konserwacji niż drewno. Owady nierzadko znajdują w niej schronienie, a gryzonie łatwiej ją niszczą.

Czasu pszczelarz ma zazwyczaj niedostatek, choćby był najbardziej rezolutny. Poza tym, trzeba często przenosić rodzinę aby dokonać napraw ścianek ula.

Drewno jest natomiast odporniejsze na działanie owadów, gryzoni i warunków pogodowych. Nałożenie warstwy karbonylu czy wszelkich białych farb wodnych jest ponadto szybkie i nie wymaga przenoszenia rodziny.

Wybieram więc ścianki drewniane, podwójne o grubości 4 cm lub pojedyncze o grubości 2.4 cm.

I pustki tej nie wypełniamy żadną pianką, trocinami itp. Cokolwiek, co można umieścić w tej przestrzeni, zatrzyma wilgoć, stwardnieje, pomniejszy zalety podwójnych ścianek i spowoduje gnicie drewna.

Tak wykonane ścianki posiadają wiele zalet ścianek słomianych, ale bez ich wad. Co więcej, to, czego im brak, jest rekompensowane przez układ górnej części ula: daszku, poduszki, płótna, które omówimy w szczegółach.

Dach 🔗

Dach Ula Ludowego składa się z dwóch warstw drewna, oddzielonych od siebie. W tej pustej przestrzeni powietrze krąży szybko i swobodnie. Przestrzeń ta jest zresztą zbyt duża, aby sieć pajęcza mogła zatrzymać przepływ powietrza.

To pod takimi daszkami zauważam najbardziej jednostajną temperaturę, nawet w przypadku ula stojącego w pełnym słońcu.

Na froncie miałem okazję widzieć lekkie konstrukcje wojskowe. Tam też dach był wykonany z dwóch desek lub dwóch blach jedna nad drugą. Od starszego oficera, który przez długi czas mieszkał w koloniach, usłyszałem, że namioty wojskowe rozkładano na tej samej zasadzie aby przeciwdziałać promieniom słońca.

Układ naszego daszku jest zatem opracowany zgodnie z zasadami wynikającymi z doświadczenia.

Płótno 🔗

Nad ramkami umieszczamy zwyczajne płótno. Często można takie płótno pozyskać z kawałków starych worków.

Tkaninę zwilżamy klejem z mąki, aby pszczoły jej nie postrzępiły, w przeciwnym razie mogłyby się ku temu pokusić, jeśli tylko wpadłyby na luźne włókna tkaniny przeszkadzające im w swoich wędrówkach.

Nakładamy płótno na górny korpus, kiedy jest jeszcze mokre. W taki sposób lepiej przyjmie kształt korpusu i ramek.

Wolę takie płótno, od tkanin woskowanych czy deseczek. Deseczki nie są paroprzepuszczalne i wymagają ważenia, wstrząsania, gdy chcemy je usunąć. To drażni pszczoły.

Woskowana tkanina również nie jest paroprzepuszczalna i nie rozwija się tak dobrze jak zwykłe płótno.

Nie zapominajmy bowiem, że wszystko, co umieścimy na ulu, zawsze zostanie opropolisowane, a co za tym idzie zespolone z ulem. Dlatego też szukamy łatwości usunięcia.

A płótno ściąga się łatwo. Chwytamy je za jeden róg i ciągniemy poziomo. Pokażę tę czynność na zdjęciu, które tu umieszczę. Podczas tej czynności nie ma wstrząsów i odsłaniamy tylko te ramki, które potrzebujemy obejrzeć.

Główną cechą tej tkaniny jest jednak jej paroprzepuszczalność, którą pszczoły mogą zmieniać, zwiększać lub zmniejszać, dodając lub usuwając z niej propolis, którego im nigdy nie brakuje. Płótno to pozwala pszczołom samodzielnie wentylować Ul Ludowy, tak jak to robią w dawnej kószcze.

Poduszka 🔗

Wysokość poduszki wynosi 10 cm, a nie 5 cm jak w przypadku zwyczajnych poduszek. Jej spód jest zamknięty płótnem. Wierzch jest otwarty. Wypełniamy ją trocinami, sieczką, torfem lub innym lekkim, materiałem chłonnym i słabo przewodzącym ciepło.

Jako, że poduszka nie jest zamknięta, łatwo jest odnowić jej zawartość. A przynajmniej często przewracać jej zawartość aby utrzymać ją w suchym stanie, by łatwiej wchłaniała wilgoć z ula i przekazywała mniej zewnętrznego ciepła.

Jeśli mamy do dyspozycji trociny lub słomę, to możemy je odnawiać każdego roku. Jeśli rozłożymy starą słomę wokół ula, przeszkodzimy trawie rosnąć.

Wentylacja 🔗

W każdym ulu znajduje się wilgoć wytworzona życiem zwierzęcym oraz parowaniem miodu. Jest też powietrze skalone zwierzęcym oddychaniem.

To skalone i wilgotne powietrze jest ciepłe dopóki znajduje się w kłębie pszczół, ma więc tendencję do unoszenia się. Gdy dotrze do górnej części ula nie ulega szybkiemu ochłodzeniu, ponieważ górna część ula jest zawsze ciepła, a ścianki Ula Ludowego nigdy nie są zimne ze względu na niewielką odległość między nimi a kłębem pszczół. To skalone powietrze utrzymałoby się w górnej części ula, ale płótno pozwala mu przeniknąć i rozprzestrzenić się w poduszce.

To ulatnianie się zużytego powietrza powoduje, że przez otwór wlotowy dostaje się inne powietrze. Jako, że ta ucieczka jest ciągła i zależna od woli pszczół, nowe powietrze napływa powoli, ale w sposób ciągły, odnawiając powietrze w ulu bez niepokojenia pszczół.

W innych ulach, wentylacja nie odbywa się w taki sposób. Skalone i wilgotne powietrze jest szybko zatrzymane przez ceratę oraz deseczki i nadal otacza pszczoły, ponieważ w ulach szerszych niż Ul Ludowy, pszczoły znajdują się bliżej szczytu ula.

Stęchłe powietrze rozprzestrzenia się aż do ścianek i skrapla się na nich, ponieważ ścianki są bardziej oddalone od skupiska pszczół, a więc chłodniejsze, niż ścianki Ula Ludowego.

Skroplone, wilgotne powietrze przemieszcza się w dół wzdłuż ścianek i brzegowych ramek, powodując powstawanie pleśni i zgnilizny.

Nawet jeśli wejście ula jest bardzo duże, to nowe powietrze nie dostanie się do ula, ponieważ nie jest ono zasysane przez odprowadzanie zużytego powietrza. Wentylacja w tych ulach nie istnieje lub jest niewystarczająca.

Od pewnego czasu zauważam, że zaleca się wykonanie kilkucentymetrowego otworu w deseczkach pokrywających ul. To z pewnością radykalny sposób zapobiegania powstawaniu pleśni na ramkach i ściankach, zastanawiam się jednak w jaki sposób pszczelarze mają czelność udzielać podobnych rad. Taki otwór jest za duży, by pszczoły mogły go zamknąć. Ponadto zaleca się, aby im to uniemożliwić. Pszczoły nie mogą też ograniczyć ucieczki powietrza przez ten otwór. Ma tu zatem miejsce ciągły przeciąg, przez cały rok. Może się to odbywać wyłącznie kosztem higieny pszczół oraz ich zapasów.

Pasieka 🔗

Pszczoły nie są wymagające - ani co do ich miejsca, ani co do ula, w którym mieszkają. Muszę jednak podzielić się kilkoma uwagami na temat pasieki, w interesie zarówno pszczoły, jak i pszczelarza.

Ukierunkowanie 🔗

Największym wrogiem pszczoły jest słońce w południe. Roztapia ono wosk i miód; niszczy plastry i topi pszczoły. W każdym razie zmusza pszczoły do wietrzenia ula, uniemożliwiając im wyjście na zewnątrz. Dlatego też należy bezwzględnie osłonić ule przed tym słońcem, za pomocą krzewów, drzew brzoskwiniowych, grusz, jabłoni, budlei itd., lub roślin: słoneczników, topinamburów itd, lub przez rośliny: słoneczniki, topinambury, itp. Ul powinien być zwrócony na wschód. Wschodzące słońce wcześniej obudzi zbieraczki. Jeśli ta orientacja jest utrudniona, to zadowolimy się ukierunkowaniem uli na zachód, a nawet na północ jeśli trzeba, ale nigdy na południe.

Rozmiar 🔗

Ule mogą zajmować tylko 75 cm. Pszczoły doskonale rozpoznają swój ul, nawet w dużej pasiece, jeśli ule są umieszczone w odległości 75 cm od środka do środka.

Pszczoły nie ucierpią, jeśli ule zostaną rozstawione w większej odległości, ale pszczelarz będzie miał z tego powodu więcej terenu do utrzymania, bez żadnego zysku.

Pszczoły mogą dokonać odlotu pod każdym kątem. Można jednak uznać kąt 45° za minimum. Mniejszy kąt utrudnia pszczołom odlot.

Przykład lepiej to wyjaśni. Jeśli przed ulami znajduje się dwumetrowy mur, to ule ustawimy w odległości co najmniej dwóch metrów od tego muru.

Powyższe informacje pozwolają określić wymiary, jakie musi mieć pasieka, aby pomieścić daną liczbę uli; a także liczbę uli, które mogą zostać umieszczone na danym terenie.

Odległości 🔗

Różnego rodzaju zaniedbania i brak rozwagi ze strony pszczelarzy doprowadziły do powstania przepisów dotyczących wymaganych odległości między ulami a drogami publicznymi lub prywatnymi posesjami.

Przepisy te mają charakter lokalny, gminny lub wojewódzki. Nie sposób bym wymienił je tutaj wszystkie. Zapoznamy się z tymi przepisami w prefekturze każdego województwa.

Ogólnie rzecz biorąc, wymagane odległości wahają się od 4 do 6 metrów. Wydaje mi się, że niektóre z przepisów wymagają odległości 20 metrów, ale są to wyjątki.

Warto zresztą zauważyć, że większość przepisów nie wymaga zachowania jakiejkolwiek odległości w przypadku pełnego ogrodzenia o wysokości dwóch metrów. Rozdanie wśród sąsiadów kilku słoiczków z miodem nierzadko pozwala znieść wszelkie odległości. Wszędzie przeważa interes.

Liczebność 🔗

Jaką ilość uli możemy postawić w pasiece?

Liczba uli musi być adekwatna do zasobności pożytków danego regionu oraz ilości uli już znajdujących się w okolicy. To zatem liczba bardzo zmienna. Szacuje się jednak, że niezależnie od dostatku pożytków danego miejsca, w promieniu 3 kilometrów rozwijać się może co najmniej pięćdziesiąt uli.

Układ 🔗

Omówiliśmy już wady pasieki krytej (utrudniony przegląd ramek), pasieki krytej lub odkrytej ale na wspólnych podstawach (rodziny są często poruszone, co wprawia je w rozdrażnienie i powoduje spożycie zapasów). Dlatego zalecamy pasiekę odkrytą z oddzielonymi ulami. Taka pasieka nie posiada żadnej z wymienionych wcześniej wad i zapewnia pszczelarzowi więcej higieny. Ule ustawimy w jednej linii, w kilku liniach równoległych w tym samym lub przeciwnych kierunkach, w kształt podkowy, itp., biorąc pod uwagę wskazówki z rozdziału Ukierunkowanie.

Sadzenie 🔗

Pszczelarz nie jest w stanie zapewnić swoim pszczołom wystarczającej ilości kwiatów, aby zapewnić im zajęcie. Musi liczyć na okolicznych rolników.

Aby zapewnić swoim pszczołom dostatek, pszczelarz musiałby zasiać rozległe pola. Byłby to dla niego wydatek naddatkowy oraz praca, której zbiór miodu nie opłaci.

Pszczelarz może jednak posadzić w pobliżu swoich uli kilka miododajnych roślin ozdobnych. Będzie miał więc okazję śledzić, nieraz z bliska, pracę swoich pszczół. Jeśli ma do wykonania jakiś zasiew w swoim ogrodzie, czy w sąsiedniej uprawie, to będzie oczywiście wolał wybrać do tego rośliny miododajne. To samo powinien również doradzać swoim sąsiadom, w razie potrzeby podpierając swoje rady podarkiem nasion i słoikiem dobrego miodu.

Pszczelarz musi przekonać siebie, i postarać się przekonać swoich sąsiadów, że im bardziej roślina jest miododajna, tym jest korzystniejsza dla zwierząt w gospodarstwie.

Zakup rodzin 🔗

Aby zasiedlić swoje ule, początkujący pszczelarz musi zacząć od zakupu rodzin. Później można będzie mnożyć rodziny poprzez sztuczne roje.

Są trzy sposoby nabycia pierwszych rodzin: kupić roje od hodowców, kupić roje od sąsiednich pszczelarzy, albo zakupić kószki.

Rodziny hodowlane 🔗

Rójki hodowców są najlepsze, a także najbardziej ekonomiczne, bo wydajniejsze pod warunkiem, że hodowca prowadzi ciągłą selekcję w swojej pasiece i dostarcza roje w uczciwych warunkach. Ciągła selekcja leży w interesie hodowcy. Co do jego dostaw, to można je sprawdzać.

Czas zakupu

Najlepszym czasem na zakup i zasiedlenie roju jest początek głównych pożytków. W tym czasie kupujący nie ryzykuje, że będzie musiał dokarmiać rodzinę. Ma wszelkie szanse, aby rój się szybko osiedlił, zebrał zapasy na zimę, a nawet, w latach urodzaju, dał niewielki zbiór.

W kolejnych miesiącach pszczelarz będzie mógł kupić roje tylko wtedy, gdy będzie miał w pełni zabudowane ramki do podania, a także prowiant. W czasie głównych pożytków produkcja wosku nie kosztuje nic lub prawie nic, jednak poza tym okresem jest bardzo droga.

Waga roju

Zawsze kupujemy roje o wadze dwóch kilogramów. Taki rój kosztuje proporcjonalnie mniej, niż rój o masie 1 lub 1.5 kg, ponieważ w każdym przypadku trzeba zapłacić za jedną matkę, jedną opłatę pocztową i jedno opakowanie.

Ponadto, silna rodzina w ulu daje lepsze wyniki i rekompensuje z zadatkiem początkowy wydatek. To kapitał, który powierzamy pszczelemu społeczeństwu ula. Możemy mieć pewność, że kapitał ten zostanie mądrze i owocnie rozporządzony.

Rój traci na wadze podczas podróży, w zależności od odległości i temperatury. Po otrzymaniu roju trudno jest ocenić wagę, którą miał podczas nadania.

Uczciwość dostawcy ma więc duże znaczenie.

Matka

W kwestii obecności i jakości matki musimy również zdać się na uczciwość dostawcy.

Rasa

Istnieje duża liczba ras pszczół, ale tylko dwie rasy są rozpowszechnione i godne uwagi: rasa pospolita i rasa włoska.

Pszczoła zwyczajna ma czarno-brązowe ciało; pszczoła włoska ma na odwłoku dwa złotożółte pierścienie.

Pszczoła włoska ma dłuższy język; może odwiedzić więcej kwiatów. W latach nieurodzajnych produkuje więcej, niż pszczoła pospolita.

Włoska pszczoła jest żywsza, bardziej aktywna. To kolejna cecha, która zwiększa jej produkcję; ale czy ta ruchliwość nie zwiększa jej złośliwości? Nie, jeśli będziemy traktowali ją tak, jak należy, czego wymaga również pszczoła pospolita.

Uważam nawet, że włoska pszczoła jest łagodniejsza od pospolitej, ponieważ szybciej rozumie prośby, które pszczelarz wydaje w jej kierunku za pomocą kłębów dymu ze swojego podkurzacza.

Aktywność pszczoły włoskiej nie czyni jej bardziej skorą do rabunków. Oczywiście pod warunkiem, że pszczelarz w porę ograniczy, co zawsze musi zrobić, wejścia do sąsiednich uli, których rodziny są słabe.

Pszczoła włoska jest też bardziej miododajna, nawet bez stosowania drogiego i niebezpiecznego dokarmiania stymulującego. Jest to bardzo istotna cecha.

Czasem czytam, że straszliwy zgnilec jest przypisywany Włoszkom. Co za błąd! Wręcz przeciwnie, pszczoła włoska posiada wszystkie cechy potrzebne do walki z tą chorobą.

Zgnilec stał się ponoć znany w tym samym czasie, co wprowadzenie pszczoły włoskiej. Jest to możliwe, ale właśnie w tym samym czasie wprowadzono ul z nadstawkami, czyli ul przewymiarowany, w którym tak łatwo i często dochodzi do wychłodzenia czerwiu. Zaczęto wówczas również propagować metody, które także powodują wychłodzenie czerwiu oraz jego nieterminowy rozwój. To marnym ulom ramkowym i opacznym metodom ich zarządzania należy przypisać zgnilca. Zgnilec nie ma innych przyczyn, niż przepracowanie i osłabienie rasy.

Przez ponad 25 lat badałem najczęściej spotykane rasy pszczół. To rasę włoską zalecam wszystkim pszczelarzom i nie ma znaczenia, czy hodują ją w pełnej czystości rasowej, czy nie: nie jest to konieczne dla kogoś, kto nie trudni się hodowlą.

Rasa pospolita nadaje się moim zdaniem dla początkujących, ponieważ nie muszą angażować zbyt dużego kapitału przed wykazaniem się umiejętnościami. Uważam jednak, że rasa pospolita byłaby doskonała, gdyby została wyselekcjonowana tak, jak włoska.

I muszę też ostrzec pszczelarzy, że wielu hodowców, kierując się swoim interesem, dokonuje selekcji poprzez wybór rodzin reprodukcyjnych. Czynność ta idzie wbrew selekcji, której dokonałaby sama natura.

W osieroconej rodzinie pszczoły wychowują od 10 do 15 matek. Matka, która wykluje się pierwsza, a więc najsilniejsza, najbardziej energiczna, zabije pozostałe zanim te się urodzą: jest to bezlitosna selekcja.

Taka selekcja byłaby zbyt droga dla hodowców. Przed wykluciem izolują więc komórki królewskie i zachowują 15 z 15 matek, podczas gdy natura zachowuje tylko jedną z 15.

Cena

Cena roju zależy od rasy, wagi i okresu dostawy. Zazwyczaj szacuje się, że z początkiem pożytków dwukilogramowy rój pszczół włoskich jest wart ceny 20 kilogramów miodu, plus opłata pocztowa i opakowanie.

Ta cena jest zasadna, gdyż hodowca, sprzedając ten rój unicestwia produkcję dobrej rodziny, która kilka tygodni później dałaby 20 kg miodu.

Rój pszczoły pospolitej wart jest 25% mniej. Każdego miesiąca, aż do sierpnia-września, wartość roju spada o 10%.

Rodziny pospolite 🔗

Rójki można też znaleźć u pszczelarzy po sąsiedzku. Takie roje nie mają takiej wartości, jak te z pasiek hodowców, gdzie selekcja jest praktykowana z wiedzą i ciągłością. Za pospolite roje należy zapłacić tylko połowę ceny hodowlanych.

Aby ocenić ich wagę, kiedy znajdują się w kószkach bez plastrów, można użyć następującej skali:

Dwukilogramowy rój zajmuje 18 litrów, jeśli jest ciepło, 9 litrów jeśli jest zimno, 13 do 14 litrów jeśli temperatura jest średnia.

Rodziny z kószek 🔗

Zakup kószek jest najprostszą i często najtańszą metodą zasiedlenia uli. Dlatego to metoda polecana początkującym.

Okres

Jesienią łatwiej jest znaleźć kószki niż w jakimkolwiek innym czasie, zwłaszcza w okresie wyrzynania; ale w marcu nie ponosimy już ryzyka zimowli.

Pojemność

Należy kupować tylko duże ule, umożliwiające liczebną populację przed wyrojeniem. Ul powinien mieć co najmniej 30 litrów, ale najlepiej 40 litrów.

Waga

Jesienią, kószka powinna ważyć (waga brutto) 20 kilogramów, jeśli ma 40 litrów, 15 kilogramów, jeśli ma 30 litrów. W marcu te same ule będą już ważyć tylko około 15 i 8 kilogramów.

Cena

Cena kószki jest również oparta na cenie zawartego w niej miodu. Ul ważący 25 kg zawiera około 12.5 kg miodu; ul 15 kg zawiera około 8.5 kg. W marcu te ule będą już ważyć tylko 15 kg i około 8.5 kg (waga brutto). Będą one jednak co najmniej tak samo cenne jak jesienią, ponieważ nie ma już ryzyka zimowli.

Opakowanie

Kószki pakujemy wieczorem po ich podkurzeniu. Umieszczamy je w tkaninie o dużych oczkach, którą umocujemy sznurkami. Pod spodem przymocujemy listwy umożliwiające cyrkulację powietrza.

Transport

Kószki powinny być transportowane ostrożnie i delikatnie. Dlatego najlepiej jest transportować je ręcznie, lub przynajmniej w pojazdach o miękkich resorach.

Ule należy ustawić wieczorem w swoje docelowe miejsce. Przecinamy sznurek i upuszczamy płótno. Następnego dnia usuwamy płótno. Do czasu ustawienia uli należy je postawić w cieniu, najlepiej w chłodnym i ciemnym miejscu.

Roje uratowane przed zaduszeniem 🔗

Wiele poradników zaleca zasiedlanie uli pszczołami, które zostały uratowane przed zaduszeniem.

Aby mieć jakąkolwiek szansę na sukces, należałoby mieć zabudowane plastry i prowiant, należałoby zdołać wyklepać pszczoły, a także znaleźć bardzo silne rodziny, ponieważ umieszczamy je w ulach bez czerwiu.

Pierwszy warunek da się spełnić. Ale trudno będzie wyklepać pszczoły, chyba że temperatura będzie wyjątkowa. Ponadto, właściciel nie pozwoliłby na to klepanie, które zawsze szkodzi kószce. Zaduszenie powoduje u pszczół biegunkę i stawia je w niekorzystnej kondycji do zimowania.

Silne kolonie w okresie jesiennym są rzadkością. Jednak połączenie kilku rojów pociąga za sobą, bardziej niż latem, walki śmiertelne dla pszczół i nierzadko dla matek.

Poświęciłem wiele czasu i pieniędzy na przygarnianiu pszczół od zaduszaczy i nigdy nie uzyskałem wyników, które by mi to zrekompensowały.

Dlatego nie radzę korzystać z pszczół uratowanych przed zaduszeniem.

Przygotowanie ula 🔗

Umiejscowienie ramek 🔗

Omówiliśmy już w innym miejscu wymianę ramek. Stwierdziłem tam, że mocowanie ich w jakikolwiek sposób jest szkodliwe i nie przynosi żadnego pożytku. Palce i oczy szybko przyzwyczają się do ustawiania ramek w swoje właściwe miejsca.

Początkującym radzę jednak oznaczyć miejsca ramek. W ten sposób unikną oni niepewnych prób, a te są zawsze szkodliwe w czynnościach pszczelarskich.

W ulu bezramkowym snozy są przybite na stałe, nie ma zatem potrzeby oznaczać ich położenia.

Zawartość ramek 🔗

Ul bezramkowy

W bezramkowym Ulu Ludowym wystarczy włożyć w rowek snoz zaczątek w postaci paska węzy 2 cm, i to tylko za pierwszym razem. Przy zbiorze plastrów z tych uli zadbamy o to, by pozostawić 1 cm plastra jako zaczątek; w przeciwnym razie ponownie wprowadzimy zaczątek z węzy.

Zaczątek ten jest użyteczny w bezramkowym Ulu Ludowym, aby uniknąć nieładu w budowie plastrów. Taki nieład spowodowałby, że niektóre czynności byłyby bardziej czasochłonne.

Jeśli plastry tego ula mają zostać odwirowane to jako zaczątka użyjemy trójkącik z wosku, którego opis znajduje się nieco niżej.

Ul Ramkowy

Ramki w ulu ramkowym mogą być wypełnione prawie w całości węzą.

Ponieważ jednak węza rozszerza się pod wpływem ciepła panującego w ulu, zwłaszcza z góry na dół, posługujemy się węzą o wymiarach 0,29 × 0,17. Dzięki tym niewielkim rozmiarom nie ma potrzeby stosowania drutu, co przekłada się na oszczędność czasu i pieniędzy.

Niewielki wymiar ramek i brak drutu pozwolą nam zastosować najcieńszą węzą, a to kolejna oszczędność. Może wystarczyć trójkącik z węzy. Jego podstawa wynosić będzie 0,29, a wysokość 0,17. Uzyskamy dwa takie trójkąciki z prostokąta o wymiarach 0,29 i 0,17.

Aby przymocować węzę do ramek, roztopimy trochę wosku w kąpieli wodnej. Garnuszek umieszczony w większym garnku zawierającym wodę zapewni odpowiednią kąpiel wodną, praktyczniejszą od topielnika.

W tych topielnikach nie widać ani stanu wody, ani wosku. Wypadki są nagminne i operator jest często zmuszony do zatrzymania się.

Wosk pobieramy zwyczajną łyżką. Tym skromnym narzędziem posłużymy się sprawniej, niż jakimkolwiek innym ponieważ jesteśmy do niego przyzwyczajeni.

Poniższe ryciny szczegółowo przedstawiają sposób wykonywania wszystkich tych czynności.

Żadnej węzy 🔗

Węza jest droga. Jest także źródłem wielu kłopotów. Poniższe trzy sposoby postępowania pozwalają stworzyć zaczątki wosku bez węzy, które dają najlepsze rezultaty. Plastry zbudowane na takich paskach woskowych są mocniejsze i bardziej regularne. Nie są też przyczyną mnożenia się trutni.

W dwóch pierwszych sposobach otrzymujemy paski wosku, które tniemy i używamy tak, jak węzę. Przy trzecim sposobie paski woskowe są wytworzone i umieszczone w tym samym czasie.

Pierwsza metoda

Przygotujemy dobrze wyheblowaną, drewnianą listewkę o długości 29 centymetrów, grubości około 1 centymetra i szerokości 15 milimetrów. Listewkę tę naoliwimy lub zanurzymy ją na jakiś czas w wodzie. Szybkim ruchem zanurzamy listewkę w roztopionym wosku, raz lub kilka razy, i natychmiast wyjmujemy. Listwę możemy przytrzymać za pomocą dwóch szpilek lub szpikulców na jej końcówkach. Kiedy wosk wokół drewnianej listwy wystarczająco ostygnie, odcinamy wosk z boków listwy na całej jej szerokości. Na obu płaskich stronach listwy pozostanie paseczek wosku o długości 29 centymetrów i szerokości 15 milimetrów. Im mniej roztopiony wosk jest ciepły, tym grubsze są jego płatki. Im więcej razy zanurzymy listwę w wosku, tym grubszy będzie pasek wosku. Grubość 2 milimetrów jest zupełnie wystarczająca.

Jeśli nie mamy wystarczająco wosku lub dość dużego pojemnika, to możemy użyć krótszej listwy. Uzyskamy wówczas krótsze paski wosku. Możemy jednak umieścić kilka takich pasków jeden za drugim w rowku snozy czy też w górnej listwie ramki.

Należy pamiętać, by wosk topić wyłącznie w kąpieli wodnej.

Druga metoda

1. Plus on désire des plaques hautes, plus il faudra que le récipient destiné à recevoir la cire fondue soit haut et étroit. 2. Emplir d'eau froide une bouteille à fond plat (genre Vichy ou Vittel). 3. Tremper cette bouteille dans de l’eau de savon froide placée dans un seau à portée et l'essuyer légèrement avec la main sans linge pour enlever l'excès d'eau. 4. Descendre la bouteille dans la cire fondue une seconde ou deux et la retirer. On obtiendra ainsi sur la bouteille une mince couche de cire qu'il est facile d'augmenter d'épaisseur en répétant cette opération plusieurs fois de suite, assez vite cependant pour que les couches précédentes ne fondent pas. 5. Détacher avec un couteau le fond de cire adhérent à celui de la bouteille, tremper cette dernière dans de l'eau froide propre, et détacher la cire en la coupant dans le sens de la hauteur. On n'oubliera pas de tremper la bouteille dans l'eau de savon chaque fois qu'on recommencera une feuille nouvelle. On règle la hauteur de la feuille en enfonçant plus ou moins la bouteille dans la cire. Les fonds découpés et inutilisables sont refondus.

Trzecia metoda

Fabriquer une latte en bois de la longueur de l'amorce à obtenir. Après rabotage, sur les quatre faces, cette latte a 0,015 mm d'épaisseur et 0,024 mm de largeur. Au milieu de la largeur clouer deux pointes fines et longues. Préparer une casserole pour fondre la cire et un pinceau à dessin. Dans cette casserole mettre un peu d'eau pour que la cire ne soit pas brûlée. Préparer encore un vase dans lequel on fait dissoudre 1/3 de miel dans 2/3 d'eau froide, et une éponge. 1er Temps: prendre la tringle, la mouiller avec l'éponge imbibée d'eau miellée. 2e Temps: prendre un cadre ou porte rayon Avoir soin de ne pas le mouiller, sinon l'amorce ne s'y collerait pas. 3e Temps: ajuster la tringle au porte rayon, de manière que les deux pointes viennent se buter à l'un des bords du porte rayon De cette manière l'un des bords de la tringle se trouve au milieu de la largeur du porte rayon 4° Temps: prendre le pinceau dans la cire fondue, le passer très rapidement sur le bord intérieur de la tringle et le milieu du porte rayon, et cela à plusieurs reprises. 5° Temps: enlever la tringle. 6° Temps: retourner le porte rayon ou le cadre et passer quelques coups de pinceau de cire de l'autre côté de l'amorce. Remarques: plus on passe le pinceau, plus l'amorce est épaisse. La rainure au porte rayon ou au cadre est tout à fait inutile.

Czynności pszczelarskie 🔗

Zanim przejdziemy do szczegółów dotyczących czynności pszczelarskich do wykonania w ciągu roku, zależy mi na udzieleniu kilku rad. Przestrzegając ich, z pewnością uda nam się działać sprawnie i bez użądleń, a pszczoły będą zawsze łagodne.

Bo nie zapominajmy, że pszczoła oddaje swój miód dobrowolnie. Gdy do tego przymuszona, kiedy pozwolimy jej postrzegać nas jako wroga, użyje swojego żądła. Sponte favos, ægre spicula.

Pomocnik 🔗

Wszystkie czynności pszczelarskie można wykonać samodzielnie, ale często wówczas musimy albo odłożyć podkurzacz, albo pracować jedną ręką. Do tego trzeba czasem przerwać pracę, by zająć się podkurzaczem. To siłą rzeczy sprawia, że praca jest wolniejsza, a pszczoły w końcu tracą cierpliwość.

Dlatego dobrze jest mieć pomocnika, który zajmuje się podkurzaczem. Dzięki temu, że pomocnik podkurza bezustannie, to może robić to łagodniej.

Skrzynka na narzędzia 🔗

Za pszczelarzem powinna zawsze podążać skrzynka z narzędziami, moja lub inna. W razie potrzeby bezpiecznie umieścimy w niej kilka ramek. Ale przede wszystkim znajdziemy w tej skrzynce wszystko, co potrzebne podczas naszych czynności: rolki do podkurzacza, skrobaczka, itd. W skrzynce tej umieścimy także resztki plastrów, wosku, miodu, a nawet propolisu. I to wszystko nie ryzykując rabunku. Gdyby pozostawić wszystkie te odpadki w zasięgu pszczół, to przyciągnęłyby je i skłaniały do rabunków.

Podpórki 🔗

Kiedy pszczelarz musi zająć się korpusami, powinien zawczasu zaopatrzyć się w stosowne podpórki. W przeciwnym razie musiałby postawić korpusy na ziemi, narażając się na niebezpieczeństwo zgniecenia pszczół oraz zabrudzenia spodu korpusów, które wymagałyby czyszczenia. Wynika stąd strata czasu oraz ryzyko zgniecenia i zdenerwowania pszczół.

Welon 🔗

Wszystkie czynności pszczelarskie można wykonywać bez welonu. Na dalszych rycinach zarówno ja, jak i mój pomocnik, działamy bez welonu. Nawet mój przyjazny "Polo" często raczy nam towarzyszyć mimo swojej naturalnej ostrożności.

To dlatego, że wie, iż jest bezpieczny.

Operator i jego pomocnik muszą jednak mieć welon w zasięgu ręki, by móc z niego skorzystać w razie wypadku. Tak zawsze robię i tak samo czyni mój pomocnik, choć nie korzystamy z nich nawet jednego razu w roku.

Początkujący pszczelarz zawsze powinien używać welonu. Dzięki temu będzie pewniejszy. a później obejdzie się bez niego, gdy już nabierze wprawy z pszczołami.

Podkurzacz 🔗

Możliwe jest wykonywanie niektórych operacji bez podkurzacza. Jednakże zawsze jest to błędem. Postępując w ten sposób zawsze rozdrażnimy pszczoły, a tego powinniśmy unikać.

To podkurzaczem ostrzegamy pszczoły, uspokajamy je, kierujemy nimi, jednym słowem - mówimy do nich.

Możemy pozować nie używając podkurzacza, niemniej jednak popełniamy tym błąd.

Fajka, cygaro czy papieros często mogą zastąpić podkurzacz.

Cisza 🔗

Operator podczas swoich działań powinien gadać jak najmniej. W ten sposób całą uwagę skupi na swojej pracy. Będzie działał szybciej i lepiej zapamięta poczynione obserwacje, gdy przyjdzie czas na ich odnotowanie.

Łagodność i szybkość 🔗

Pszczelarz musi starać się być łagodny dla swych pszczół, łagodny w obsłudze podkurzacza i nadstawek, łagodny w słowach i ruchach.

Na łagodność pszczelarza pszczoły odpowiedzą łagodnością. Pszczelarz musi jednak starać się działać szybko, ale nadal łagodnie i bez gwałtowności ani przemocy, ponieważ długie operacje drażnią pszczoły i niektóre z nich wychładzają czerw.

Propolis 🔗

Propolis nieraz przeszkadza pszczelarzowi w byciu łagodnym i sprawnym. Propolis na wewnętrznej stronie korpusów nie przeszkadza w czynnościach, ponieważ prawie nigdy nie dotykamy wnętrza. Co innego propolisu między korpusami, na grubości ścian i na górnej poprzeczce ramek.

Dlatego ilekroć odsłaniamy korpus, musimy użyć skrobaczki na grubości ścianek i górnej beleczce ramek. Wrzucimy ten propolis do przegródki w skrzynce z narzędziami, aby uniknąć nawet najmniejszego niebezpieczeństwa rabunków.

Mój skrobak-dłuto szczególnie nadaje się do tej pracy, ze względu na swoją zakrzywioną część.

Pierwsza czynność 🔗

Przy każdej czynności pszczelarskiej pierwszym czynem powinno być podkurzenie ula za pomocą dwóch lub trzech kłębów dymu poprzez wylotek.

Druga czynność 🔗

Przy każdej czynności pszczelarskiej drugim działaniem powinno być zaczekanie aż pszczoły zaczną szeleścić zanim przystąpimy do otwarcia ula.

Zasiedlanie ula 🔗

Nowy ul może być zasiedlony rodzinami o różnym pochodzeniu. Sposób postępowania jest nieco różny w zależności od przypadku.

Rój hodowlany 🔗

Należy działać pod wieczór, o zachodzie słońca. Ustawiamy się tuż obok docelowego miejsca i postępujemy tak, jak przy przesiedlaniu. Jednak przed działaniem, podkurzamy pojemnik zawierający rój i umieszczamy go pod korpusem numer 1, zamiast kószki, którą widzimy do góry nogami w małym zbiorniku, na rycinie numer 5 rozdziału o przesiedlaniu. Następnie, zamiast opukiwać skrzynkę z rojem jak kószkę, podkurzamy go przez kratę. Zobaczymy wówczas, że pszczoły zaczną piąć się w górę. Następnie postępujemy zgodnie z opisem dotyczącym przesiedlania.

Rój pospolity 🔗

Tutaj również działamy pod wieczór, o zachodzie słońca. Ustawiamy się tuż obok docelowego miejsca pszczelej rodziny i działamy tak, jak przy przesiedlaniu kószki wypełnionej woszczyzną i pszczołą z tą tylko różnicą, że nie będziemy potrzebowali wykonywać operacji z ryciny nr 12, ponieważ nasza kószka będzie zupełnie pusta.

Rój z kószki 🔗

Ten sposób zasiedlania uli jest tak powszechny, zwłaszcza wśród początkujących, że poświęciliśmy mu specjalny rozdział: Przesiedlanie.

Przesiedlanie pszczół 🔗

Zaleca się kilka metod przenoszenia. Ja jednakże dopuszczam tylko jedną.

Żadnego nakładania 🔗

Nakładanie należy stosować w marcu, ponieważ w tym miesiącu łatwiej jest zmniejszyć wysokość kószki i plastrów, co zwiększa szanse powodzenia operacji.

Mimo tej przezorności, jeśli pożytki są niedostateczne, to pszczoły pozostaną w kószce i nie zasiedlą nowego ula. Nawet w latach urodzaju pszczoły często osiedlają się w nowym ulu w niewystarczającym stopniu.

Po zbiorach konieczne jest dokarmianie w celu uzupełnienia zapasów, a także budowy plastrów. Dodajmy do tego fakt, że w tym systemie monitorowanie postępu budowy plastrów jest trudne i czasochłonne. W efekcie system ten, zamiast oszczędzać czas, marnuje go; komplikuje pracę zamiast ją uprościć: często powoduje, że nie osiągamy poszukiwanego celu.

Żadnego przesiedlania w marcu 🔗

Nie dokonujemy przesiedlenia w marcu. W tym czasie loty pszczół za pożytkiem są długie i znojne, co prowadzi do wychłodzenie czerwiu. Często konieczne jest zaduszenie pszczół, a to powoduje u nich biegunkę.

Ponadto, czy umieszczenie wychłodzonego czerwiu z garstką pszczół w dużym, zimnym ulu nie naraża tego czerwia na śmierć, przynajmniej częściową, z zimna?

W ten sposób możemy wprowadzić do pasieki zgnilca; a niewątpliwie opóźniamy rozwój czerwia.

Okres i godzina 🔗

Przesiedlenia należy dokonać, kiedy rozpoczęły się główne pożytki. Nie sposób ustalić daty, gdyż ta jest zmienna z roku na rok i różna w każdym regionie. Początek głównych pożytków poznamy po tym, że w ulu przybyło kilka kilogramów miodu, co można stwierdzić poprzez jego zważenie, albo gdy zaczną pojawiać się naturalne roje w okolicy.

Na działanie wybieramy dzień z piękną pogodą, który sam był poprzedzony dniem o pięknej pogodzie, między 11:00 a 15:00, ale najlepiej o 11:00.

Nigdy nie przesiedlamy wszystkiego 🔗

Przesiedlać należy wyłącznie pszczoły. Czerw zostanie zniszczony, a miód i wosk wykorzystamy tak, jak przy miodobraniu. Czerw zatrzymuje robotnice w ulu, uniemożliwiając im udanie się na pożytki. Przesiedlenie czerwiu może więc być tylko szkodliwe.

Pozostawienie czerwiu w kószce z kilkoma pszczołami, czy rozdanie go pszczołom z innej rodziny przez zaszczepienie, jest równoznaczne z mnożeniem słabych rodzin. A dwie słabe rodziny nigdy nie produkują tyle, co jedna silna.

W obu słabych rodzinach, w ulu zatrzymane są dwie grupy pszczół do czyszczenia, dwie grupy do wychowu czerwia, i dwie grupy do karmienia czerwia. W silnej rodzinie, tylko jedna grupa jest zatrzymana dla każdej z tych trzech prac.

Zresztą, kiedy skończą się pożytki, i jeśli mamy miód, to łatwo nam będzie dokonać mniej kosztownego i mniej ryzykownego mnożenia rodzin za pomocą sztucznego wyrajania, które później opiszę.

Metoda 🔗

Aby dokonać przesiedlenia, wykonujemy wszystkie czynności wskazane na poniższych dwunastu rycinach.

Należy pamiętać, że trzeba to zrobić:

1. Z początkiem głównych pożytków.
2. Przy pięknej pogodzie.
3. między godz. 11 a 15 (godzina słoneczna) i że należy zacząć opukiwać kószkę od dołu (który wcześniej był górą).

Kontrola nowych plastrów 🔗

Ciepło i ciężar pszczół powodują niekiedy zapadanie się jeszcze niezabudowanej węzy, zwłaszcza jeśli nie jest ona wykonana z czystego wosku. Dlatego w nowej instalacji konieczny jest nadzór tych konstrukcji.

Plaster, który uległ zniszczeniu, usuwamy i zastępujemy nowym w dobrym stanie.

Podczas wizyty ramki, których budowa jeszcze się nie rozpoczęła, mogą być przeplatane między tymi, które są już zabudowane. Należy jednak uważać, aby nie rozdzielić czerwiu ramką, która go nie zawiera.

W nowych instalacjach, ostrożność nakazuje przeprowadzanie takiej wizyty co tydzień. W Ulu Ludowym wizyta ta odbywa się szybko. Nie jest konieczne ruszanie ramek. Po zdjęciu płótna i poduszki można sprawdzić stan górnego korpusu. Podnosząc górny korpus, możemy określić stan korpusu znajdującego się poniżej. Ramki usuwamy tylko jeśli zobaczymy, że wydarzył się wypadek.

W bezramkowym Ulu Ludowym wystarczy, po podkurzeniu, usunąć skrobaczką wszelkie resztki plastrów, które spadły na niższy korpus lub na dennicę. Takie przypadki zdarzają się zresztą rzadziej.

Jeśli w ulu zastosowano wyłącznie woskowe zaczątki platrów z czystego wosku, bez węz, to nadzór nad nowymi plastrami jest całkowicie zbędny.

Mnożenie rodzin 🔗

Do pomnożenia liczby rodzin w pasiece można użyć tych samych metod, co przy zaludnianiu ula: rojami hodowlanymi, rojami zwykłymi, kószkami. Możemy również wykonać sztuczną rój.

Odniesiemy się więc do rozdziału: Zasiedlanie ula.

Powiem też kilka słów o rojach naturalnych, a następnie wskażę, jak zrobić sztuczny rój.

Naturalny rój 🔗

Do kogo należy 🔗

Kiedy dowiemy się o odlocie roju, czy to z naszej pasieki, czy skądś indziej, podążamy za nim. Do jakiejkolwiek posiadłości by się nie udał, nikt nie może odmówić nam wstępu. Gdy rój gdzieś osiądzie, bierzemy go w posiadanie umieszczając przy nim kogoś, kto nas zastąpi, lub jakiś nasz przedmiot. Rój należy do nas. Gdziekolwiek by nie był, możemy dokonać na nim wszelkich niezbędnych czynności. Winni będziemy wobec innych tylko szkód, które mu wyrządzimy.

Jak go zebrać 🔗

Zostawiamy rój w spokoju, aż osiądzie i się zgrupuje. Przygotowujemy kosz lub skrzynkę. Kosz przepuszczamy nad płomieniem aby zniszczyć owady i pajęczyny oraz wznowić zapach wosku, jeśli kosz był już wcześniej używany. Zwilżamy jego ścianki kilkoma kroplami miodu.

Kiedy rój jest już zgrupowany, lekko go odymiamy. Bierzemy welon. Trzymamy kosz, otworem ku górze, dokładnie pod rojem. Uderzamy zdecydowanie raz lub dwa razy w gałąź, na której znajduje się rój. Delikatnie odwracamy kosz i umieszczamy go w pobliżu na dennicy.

Jeśli pszczoły machają skrzydłami wokół kosza i starają się do niego zbliżyć, to operacja się udała możemy się oddalić.

W przeciwnym razie, zwłaszcza jeśli pszczoły w coraz większej liczbie wracają na gałąź, na której znajdował się rój, to należy poczekać na nowe zgrupowanie roju i powtórzyć operację.

Instalacja 🔗

Jeśli rodzina ma zostać zasiedlona w odległości mniejszej niż trzy kilometry, to należy przenieść ją na swoje docelowe miejsce pierwszego wieczoru około zachodu słońca i najlepiej bezzwłocznie przystąpić do jej przesiedlenia.

Przesiedlenia dokonamy zgodnie z instrukcjami dot. przesiedlenia.

Dokarmianie 🔗

Jeśli pożytki zatrzyma się na dłużej niż dwa dni, to konieczne będzie dokarmianie rodziny tak obficie, jak to możliwe, ponieważ potrzebuje ona się pożywić i wybudować plastry.

Kontrola plastrów 🔗

Często konieczne jest sprawdzanie stanu budowy nowych plastrów. Omówiliśmy to w rozdziale o kontroli plastrów.

Sztuczna rójka 🔗

Użyteczność 🔗

Sztuczna rójka jest bardzo praktycznym sposobem zasiedlania uli.

Czekanie na naturalne roje może być bardzo czasochłonnym zajęciem. W każdym razie nigdy nie ma pewności, że uda się zatrzymać takie roje.

Zakup rojów to wydatek, który nie zawsze jest opłacalny.

Okres 🔗

Najlepszym czasem na wykonanie sztucznego roju jest początek głównych pożytków, maj-czerwiec, kiedy to w okolicy zaczynają pojawiać się naturalne roje.

W tym czasie proces jest prostszy, a unasiennienie młodych matek pewniejsze.

Sztuczne roje możemy jeszcze robić przez cały czerwiec, ale w tym okresie będziemy musieli rozdzielić zapasy między rodziną źródłową i rojem. Czynność jest przez to bardziej skomplikowana.

Możemy robić sztuczne roje nawet na początku lipca pod warunkiem, że rozdzielimy zapasy tak, jak w czerwcu a do tego damy rojowi już unasiennioną matkę.

Ilość rodzin 🔗

Czy powinniśmy operować na dwóch rodzinach, czy tylko na jednej, aby stworzyć rój? Może nam się niewątpliwie udać z jedną rodziną zwłaszcza, jeśli rójkę tworzymy podczas pięknej pogody. Jednak zawsze rozsądniej jest działać na dwóch rodzinach, gdy jest to możliwe, choćbyśmy po dwóch tygodniach mieli pobrać z tych rodzin kolejny rój.

Omówię zatem obie metody.

Wybór rodzin 🔗

Działamy zawsze na naszych najlepszych rodzinach.

To rodziny o dużej liczebności pszczół, a silna populacja ułatwi nam pracę. Ponadto, wybierając te najsilniejsze rodziny, dokonamy pożytecznej selekcji bez wysiłku.

Unasienniona matka 🔗

Użycie unasiennionej matki w ramach sztucznego wyrojeniu jest konieczne tylko w lipcu. W maju i czerwcu natomiast jest nie tyle przydatne, co bardzo przydatne.

Jeśli weźmiemy tę matkę z własnej pasieki, to oszczędzimy rodzinie sporo czasu. Jeśli kupimy matkę z zewnątrz, to wprowadzimy do pasieki nową krew, a ta zawsze poprawi naszą rasę. Ta poprawa będzie jeszcze bardziej znacząca, jeśli damy rojowi matkę włoszkę o dobrym pochodzeniu.

Procedura 🔗

Aby stworzyć sztuczny rój czy to z dwóch rodzin, czy to z jednej, czy też posiłkując się unasiennioną matką, należy postępować zgodnie z opisem podanym na poniższych rycinach.

Dokarmianie 🔗

Jeśli ani sztuczny rój, ani źródłowa rodzina nie otrzymały plastrów miodu i jeśli pożytki zatrzymają się na dłużej, niż dwa dni, to konieczne będzie karmienie roju oraz rodziny źródłowej, i to tym obficiej, jeśli mają zbudować plastry.

Kontrola plastrów 🔗

Często konieczny jest nadzór nad budową nowych plastrów. Omówiliśmy tę kwestię już wcześniej.

Wprowadzanie matek 🔗

Tłumaczenie w toku...

Potrzeba nowej krwi 🔗

Tłumaczenie w toku...

Wybór docelowej rodziny 🔗

Tłumaczenie w toku...

Jak zadbać o matkę 🔗

Tłumaczenie w toku...

Przygotowanie ula 🔗

Tłumaczenie w toku...

Wprowadzenie matki 🔗

Tłumaczenie w toku...

Kontrola matki 🔗

Tłumaczenie w toku...

Przegląd wiosenny 🔗

Uwagi ogólne 🔗

Okres

Przegląd wiosenny powinien odbyć się w kwietniu, po dwóch lub trzech dniach dobrej pogody, przy temperaturze co najmniej 15° i w godzinach 11-14.

Czego unikać

Istotne jest, aby nie przerywać wychowu czerwiu, który za kilka tygodni ma zająć się zbiorem pożytków miodowych. Dlatego musimy działać szybko. Nie szukamy matki bez wyraźnego powodu. Nie tracimy czasu na pokazywanie wnętrza uli znajomym lub sąsiadom.

Przygotowania

Mamy pod ręką skrzynkę z narzędziami, zawierającą skrobaczkę i zapas rolek do podkurzacza. Zakładamy welon.

Nasz pomocnik wyczyścił i rozpalił podkurzacz. On także zakłada welon.

Cel

Cel wiosennej wizyty jest dwojaki, a czasem trojaki: ocena stanu rodziny, wyczyszczenie ula, a czasem sprawdzenie stanu zapasów.

Stan rodziny 🔗

Przy wiosennym przeglądzie możemy spotkać się z kilkoma przypadkami.

Przypadek 1

Pszczoły wychodzą i wchodzą. W takiej sytuacji zachowujemy rodzinę, przynajmniej na razie, i czyścimy dennicę zgodnie z opisem poniżej.

Przypadek 2

Żadna pszczoła nie wchodzi ani nie wychodzi. W tej sytuacji zaglądamy do wnętrza ula.

Aby dokonać tego przeglądu, wykonujemy trzy czynności wskazane na rycinach 1, 2 i 3 dla sztucznego rojenia. Pomocnik podkurza ul przez wylotek.

Po zdjęciu daszku i poduszki, operator ściąga płótno. Podczas gdy pomocnik delikatnie podkurza ul, operator używa skrobaczki na snozach oraz na grubości ścianek, aby usunąć propolis.

Przypadek 3

W trakcie tej czynności widzimy grupę pszczół w ulu. Zakładamy z powrotem płótno i poduszkę, a następnie czyścimy dennicę zgodnie z opisem poniżej.

Przypadek 4

Postępując tak, jak opisano w przypadku 3, nie widzimy w ulu grupy pszczół. Stwierdzić musimy, że rodzina jest martwa. Kilka pszczół rozrzuconych tu i ówdzie na ramkach należy uznać za nieważne.

Taki ul zostanie wyczyszczony. Jego ramki lub plastry, jeśli są w dobrym stanie, zostaną wykorzystane lub przynajmniej zabezpieczone przed barciakiem i gryzoniami, w oczekiwaniu na inną rodzinę.

Czyszczenie ula 🔗

Ul Ludowy nie wymaga takiego czyszczenia, jak inne ule.

Czego należy unikać

Metoda gospodarki w Ulu Ludowym nie wymaga manipulowania ramkami tak, jak w przypadku metod w innych ulach. Ramki nie potrzebują zatem być tak ruchome.

Ponadto, każdy korpus Ula Ludowego przechodzi przez ręce pszczelarza przynajmniej raz na trzy lata. Można go wówczas łatwo i dokładnie wyczyścić.

Z tego powodu czyszczenie komory lęgowej jest zbędne, a wręcz szkodliwe, gdyż znacznie ochłodziłoby komorę lęgową. Należy więc unikać czyszczenia komory lęgowej, a nawet odsłaniania jej bez powodu.

Czyszczenie dennicy

Dennica wymaga wyczyszczenia. Można ją zresztą wyczyścić nie narażając czerwiu na wychłodzenie, postępując zgodnie z poniższymi rycinami.

Zabudowa ciepła i zabudowa zimna 🔗

Układ plastrów decyduje o tym, czy zabudowa jest ciepła, czy zimna.

W zabudowie ciepłej plastry są prostopadłe do prawej i lewej ścianki ula. Przy takim układzie powietrze wchodzące przez wejście natrafia na plastry i nie obniża temperatury ula tak gwałtownie. Zabudowa ciepła to układ zimowy.

W zabudowie zimnej plastry są prostopadłe do tylnej i przedniej ścianki ula. Przy takim układzie powietrze wchodzące przez wejście natychmiast dostaje się między plastry nie napotykając żadnych przeszkód i szybciej chłodzi ul. Zabudowa zimna to układ letni. Patrz rycina nr 3 rozdziału o powiększaniu ula.

Budowa Ula Ludowego pozwala, wedle uznania, na zastosowanie zarówno zabudowy ciepłej, jak i zimnej.

Stan zapasów 🔗

W dobrze zarządzanej pasiece nie trzeba martwić się o zapasy podczas wiosennego przeglądu. Pszczoła jest oszczędna i nigdy nie spożywa więcej, niż znana nam potrzebna ilość.

Jeśli nie mamy jednak pewności co do stanu zapasów naszych pszczół, to należy to sprawdzić jak najwcześniej, przy pierwszym pięknym dniu marca. W pracach jesiennych podałem sposób postępowania. Jeśli stwierdzimy, że naszym rodzinom brakuje pokarmu lub jeśli wiemy, że mają go za mało, konieczne jest dokarmienie rodziny zanim skończą jej się zapasy.

Dokarmiać należy jednak jak najpóźniej, gdyż wiosenne dokarmianie jest zawsze szkodliwe, a tym bardziej im jest wcześniejsze. Pamiętajmy również aby podać rodzinom co najmniej dwukrotnie więcej, niż potrzebują, ponieważ dokarmianie powoduje nadmierny przyrost czerwiu i wymaga dodatkowej produkcji ciepła.

Powiększanie ula 🔗

Latem pszczoła potrzebuje więcej miejsca, aby pomieścić czerw i miód, a także aby mniej odczuwać skutki upałów. Jeśli brakuje jej miejsca, pszczoła się roi, co zmniejsza zbiory.

Okres 🔗

W Ulu Ludowym nie musimy obawiać się wychłodzenia czerwiu, dlatego, aby uniknąć wyrojenia, musimy przystąpić do powiększenia dość wcześnie.

Powiększenie to powinno zatem mieć miejsce co najmniej dwa tygodnie przed głównymi pożytkami. Możemy je wykonać nawet podczas kwietniowego przeglądu, na przykład w czasie świąt wielkanocnych, jeśli mamy wtedy więcej wolnego czasu.

Ilość korpusów 🔗

Ul Ludowy składa się z dwóch korpusów o każdej porze roku. W czasie powiększenia należy dodać jeden korpus, jeśli rodzina jest słaba; dwa, jeśli rodzina jest wystarczająco silna. Siłę rodziny poznamy po liczbie pszczół wchodzących i wychodzących z ula. Lepiej, by rodzina miała dostatek miejsca. Ponieważ nie potrzebujemy martwić się wychłodzeniem czerwiu, wykorzystamy wszystkie dostępne korpusy.

Jeśli mamy na to czas, możemy oczywiście dodać oba korpusy w dwóch etapach, w odstępie kilku dni, byle nie dopuścić by pszczołom zabrakło miejsca. Może się zresztą zdarzyć, że dwa korpusy nie wystarczą. Widziałem już Ule Ludowe z siedmioma korpusami.

W każdym razie, być może byliśmy krótkowzroczni, albo mogliśmy się pomylić. W razie potrzeby należy więc dopełnić tego powiększenia ula. Jeśli pszczoły robią brodę, jeśli tłoczą się przy wejściu ula jakby nie miały w nim dość miejsca, lub jeśli zauważymy, że pszczoły całkowicie wypełniają dolny korpus, to należy dodać kolejny korpus. Oczywiście zawsze od dołu.

Dodatkowy korpus pozwala pszczołom wydłużyć swój kłąb w czasie upałów. W ulu o tak powiększonej pojemności powietrze łatwiej krąży i wolniej się nagrzewa.

Dodanie nowego korpusu 🔗

Aby dodać nowy korpus, należy postępować tak, jak zostało to zrobione i opisane na poniższych rycinach.

Miód sekcyjny 🔗

Miód sekcyjny jest zwykle mało rentowny, ponieważ szacuję, że kosztuje trzykrotnie więcej niż pozyskany miód. Może się niemniej zdarzyć, że pszczelarz znajdzie paru entuzjastów w tej cenie.

W każdym razie miód sekcyjny może umożliwić pszczelarzowi zrobienie przyjemniejszego prezentu, lub zaspokoić osobisty gust.

Ul Ludowy, czy to z ramkami czy o stałych plastrach, lepiej niż jakikolwiek inny ul nadaje się szybkiego zbudowania pięknych sekcji.

Należy do tego najpierw zbudować specjalny korpus. Jego wysokość będzie taka, jak zastosowanych sekcji, a wymiary wewnętrzne będą takie, aby nie było szczelin wokół sekcji i aby były one jak najbardziej zbliżone do wymiarów wewnętrznych pozostałych korpusów ula. Rozmiary tych korpusów nie muszą być koniecznie identyczne. Teraz postępujemy w ten sposób:

Ule powiększamy jak zwykle. Kiedy rozpocznie się okres głównych pożytków, gdy w górnym korpusie jest już jakaś skromna ilość miodu, co najmniej 5 kg, usuwamy ten korpus, który nazwiemy korpusem nr 1. Usuwamy również następny korpus, który nazwiemy korpusem nr 2.

Na kolejnym korpusie, nr 3, umieszczamy korpus nr 1, w którym odsklepiliśmy miód. Na korpusie nr 1 umieszczamy korpus nr 2, a na korpusie nr 2 umieszczamy korpus z sekcjami.

Uwaga

W sekcjach wystarczy zrobić zwykłą ścieżkę z wosku, dzięki temu sekcje będą miały regularniejszy kształt. Ścieżka zrobiona pędzlem jest zresztą najcieńsza i najbardziej oszczędna.

Sekcje wymagają doglądania. Usuwamy je kiedy tylko zostaną zasklepione.

Pożytki 🔗

Głównym celem pszczelarstwa jest bez wątpienia produkcja miodu. Ale czego trzeba, aby pszczoły w ulu wypełniły go miodem?

Kwiaty 🔗

Kwiaty są głównym dostawcą nektaru. Kwiaty są zatem potrzebne do dobrych pożytków.

Pszczoły potrafią jednak zrobić miód nawet jeśli w okolicy nie ma ani jednego kwiatu.

Znajdują nektar na liściach niektórych roślin: wyki, kozibrody itd. oraz niektórych drzew: dąb, jesion, lipa itd.

Temperatura 🔗

Temperatura odgrywa bardzo ważną rolę w produkcji miodu. Jeśli temperatura jest sprzyjająca, to miód jest nawet na liściach. Jeśli temperatura jest niesprzyjająca, to miodu nie ma nigdzie, nawet na kwiatach.

Do produkcji miodu niezbędna jest ciepła temperatura (20°). Wilgotność gleby i powietrza zwiększa ją; susza lub burza ją zatrzymuje. Najkorzystniejszy wiatr to ten z południowego wschodu. Z kolei północny wiatr zatrzyma produkcję miodu.

Nektar 🔗

Miód nie jest zbierany w takiej postaci, w jakiej go spożywamy.

Kiedy miód opuszcza kwiat, zawiera do 75% wody, dlatego nazywamy go nektarem, aby odróżnić go od miodu, który powinien zawierać tylko 20-25% wody.

Woda zawarta w nektarze odparowuje pod wpływem temperatury i wentylacji zapewnionej przez pszczoły.

Umiejscowienie miodu 🔗

Wracając do ula, zbieraczki składają nektar wszędzie po trochu, aby zaoszczędzić czas, a także sprzyjać parowaniu. Ale gdy tylko będą miały czas i możliwość, przeniosą nektar na swoje docelowe miejsce, nad i po bokach czerwiu; nigdy nie zostawią go niżej na długo.

Rycina 45 przedstawia sposób postępowania pszczół.

W 1 i 1. pszczoły od razu znalazły wolne miejsce; przyniosły do niego pierwszy nektar. Parowanie jest zakończone, nektar stał się miodem, ten miód jest zasklepiony, czyli komórki zostają zamknięte woskiem. Wieczka miodu są przezroczyste i płaskie.

W 2 i 2 komórki są wypełnione miodem i wkrótce zostaną zasklepione, białe kropki to odbicie płynnego miodu.

W 3, 3 i 3 komórki również są wypełnione miodem, ale mniej niż w 2 i 2. W 2 czerw wykluł się szybciej niż w 3. Pszczoły wykorzystały to by przynieść nektaru, zmuszając królową do składania jaj niżej.

Czarna linia pokazuje kształt miodni: zaokrąglona i nachylona do przodu, a zwłaszcza do tyłu, aby przygotować miejsce dla grupy zimujących pszczół.

Górna część grupy będzie zatem miała miód nad sobą, przed sobą i za sobą.

Pod 4 widzimy zakryty czerw: wieczka są wybrzuszone, gąbczaste, matowe.

Ramka na rycinie 45 została wybrana z bardzo słabej rodziny (plaster nie jest całkowicie zbudowany), aby uzyskać większą ilość informacji na jednej ramce. W silnej rodzinie z takim zaopatrzeniem w nektar królowa nadal składałaby jaja w niższym korpusie.

Miodobranie 🔗

Ilość miodobrań 🔗

Kiedy ul zawiera miód, to możemy go pobierać tak często, jak tylko chcemy. Ponieważ jednak otwieranie uli zawsze jest szkodliwe, radzę nie nadużywać tej możliwości.

W niektórych regionach pozyskiwany miód znacząco się zmienia z miesiąca na miesiąc. Jeżeli konsumenci akceptują tylko niektóre z tych gatunków miodów z wykluczeniem innych, to pozostaje tylko spełnić ich oczekiwania i zbierać te gatunki miodów osobno.

Z zasady jednak zalecam tylko jeden zbiór. Nawet gdyby w niektórych ulach było kilka korpusów wypełnionych miodem, to mimo, że korpusy te pochłaniają część ciepła komory lęgowej, i tak radzę dokonać tylko jednego zbioru. Jeśli istnieje jeden powód, aby dokonać tego zbioru, to istnieją dwa, aby tego nie robić.

Zaobserwowałem że niezależnie od regionu pszczelarze nie zostawiają wystarczającej ilości miodu na zimę. W lipcu mają duże zbiory, a później braknie im miodu dla pszczół.

Niektórzy uważają, że w komorze lęgowej znajduje się wystarczająca ilość miodu na zimę. Są nawet pszczelarze, którzy nie dokonują jej przeglądu. A co jeśli się mylą? To zdarza się nierzadko.

Inni liczą na drugi okres pożytkowy. Zwykle jest on mniejszy od pierwszego. A co jeśli okaże się niewystarczający?

Pszczelarze niechętnie oddają pszczołom piękny, żmudnie pozyskany miód. Dają im cukru. A cukier nie jest normalnym pokarmem pszczoły. Jest rozgrzewający, a nie orzeźwiający jak miód. To może tylko zaszkodzić pszczole, ponieważ zimą musi ona tygodniami wytrzymać bez wypróżnienia.

Czasem pszczelarze czekają do wiosny, aby podać cukrowy syrop. Wiosną cukier nadal jest szkodliwy, a wiosenne dokarmianie jeszcze bardziej. Takie dokarmianie oszukuje wszak instynkty pszczół.

Dlatego radzę wykonać tylko jeden zbiór, pod koniec sierpnia lub z początkiem września. Równocześnie z tym miodobraniem dokonamy uzupełnienia zapasów zimowych. Dwie czynności staną się jedną i będziemy mieli pod ręką wszelki potrzebny miód.

Ktoś powie, że miód z drugiego okresu pożytków zmiesza się z tym z pierwszego. Pierwszy obniży jakość drugiego.

Biorąc pod uwagę, że drugi okres pożytkowy jest uboższy od pierwszego, a jego jakość mniej różni się od pierwszego niż się powszechnie uważa, to taka mieszanka w niewielkim tylko stopniu wpłynie na całość.

Poza tym, tylko z handlowego punktu widzenia drugi okres pożytkowy może obniżyć wartość pierwszego. Z sanitarnego punktu widzenia może ją tylko zwiększyć.

Właściwości higieniczne miodu są wszak zwielokrotnione przez ilość kwiatów, które go wytworzyły. Po pierwsze, bardzo jasny miód produkowany jest najczęściej tylko przez sparcetę, czyli trawę dla bydła, bez żadnych właściwości higienicznych, a po drugie należy podkreślać właściwości higieniczne miodu, gdyż tylko dzięki nim może on walczyć z cukrem, swoim straszliwym konkurentem.

W Ulu Ludowym miód z drugiego okresu pożytkowego będzie zresztą mniej wymieszany z pozostałym niż w innych ulach, ponieważ ramki są niewysokie, a nadstawki niezbyt pojemne, a pszczoły umieszczają w nich miód od góry do dołu, zgodnie z napływem zapasów.

Miód z końca roku znajdzie się głównie nad czerwiem, w plastrach, które powinny być pozostawione pszczołom na zimę.

Okres 🔗

Miodobranie musi mieć miejsce pod koniec sierpnia, a najpóźniej na początku września.

Pod koniec sierpnia lub z początkiem września pszczoły nie zbierają już miodu. Kwiaty znikają lub chłodniejsze temperatury uniemożliwiają powstanie miodu.

To jest czas na przegląd uli w celu sprawdzenia stanu zapasów, aby zbyt obfite zapasy pomniejszyć, a te niewystarczające uzupełnić.

Zapasy do zimowli 🔗

W ulach snozowych potrzeba 12 kilogramów zapasów, a w ulach ramkowych 15 kilogramów. 3 decymetry kwadratowe plastra obustronnie pokrytego miodem zawierają kilogram miodu. Przy czym powierzchnia plastra w snozowym Ulu Ludowym wynosi 6 decymetrów kwadratowych, a ramki w ramkowym Ulu Ludowym zawierają 5 1/2 decymetra kwadratowego plastra.

Dzięki tym danym łatwo zorientować się czego brakuje, co należy dodać, a co można pobrać.

Ul ramkowy musi posiadać 45 decymetrów kwadratowych plastra obustronnie wypełnionego miodem. W ulu snozowym wystarczy 36 decymetrów kwadratowych.

Niewystarczające zapasy zagrażają życiu pszczół lub wymagają dokarmiania na wiosnę, a takie dokarmianie jest zawsze szkodliwe i drogie.

Zbyt obfite zapasy również są szkodliwe, ponieważ pszczoła nie zimuje na zimnym, wilgotnym miodzie, tylko pod nim. Dlatego im więcej jest miodu, tym większą przestrzeń pszczoły będą musiały ogrzać nad sobą. Ponadto, nadmiar zapasów utrudniałby składanie jaj na wiosnę.

Drzwiczki 🔗

W kontekście tych jesiennych operacji należy zmniejszyć wejście ula montując drzwiczki z dużym wejściem. A w przypadku rabunków ustawimy drzwiczki w taki sposób, aby umożliwić przejście tylko jednej pszczoły.

Sposób postępowania 🔗

W celu zebrania miodu należy postępować zgodnie ze wskazówkami zawartymi w poniższych tabelach. Pamiętajmy przy tym, że należy przede wszystkim zapewnić pszczołom byt poprzez zapewnienie wystarczających zapasów na zimę.

W poniższych tabelach wszystkie przypadki zostały przewidziane, przez co czynność może wydać się na pierwszy rzut oka nieco skomplikowana. Można ją podsumować w następujący sposób:

Usuwamy wszystkie korpusy zawierające wyłącznie miód.

Zatrzymujemy się na pierwszym korpusie, w którym znajdziemy czerw.

Pozostawiamy ten korpus, a także korpus znajdujący się bezpośrednio pod nim.

Usuwamy pozostałe, jeśli jeszcze jakieś zostały.

Podliczamy zapasy i w razie potrzeby uzupełniamy je.

Oba pozostawione korpusy stawiamy w ciepłej zabudowie.

Uwagi 🔗

Tłumaczenie w toku...

Odbiór miodu 🔗

Tłumaczenie w toku...

Miód w plastrach 🔗

Tłumaczenie w toku...

Miód płynny 🔗

Tłumaczenie w toku...

Pozyskiwanie miodu przez odsączanie 🔗

Tłumaczenie w toku...

Pozyskiwanie miodu przez ciepło 🔗

Tłumaczenie w toku...

Pozyskiwanie miodu przez odwirowanie 🔗

Tłumaczenie w toku...

Odwirowaniu dwustronne 🔗

Tłumaczenie w toku...

Ważne uwagi 🔗

Tłumaczenie w toku...

Miód 🔗

Tłumaczenie w toku...

Odstojnik 🔗

Tłumaczenie w toku...

Kranik do miodu 🔗

Tłumaczenie w toku...

Krystalizacja 🔗

Tłumaczenie w toku...

Przechowywanie miodu 🔗

Tłumaczenie w toku...

Pojemnik na miód 🔗

Tłumaczenie w toku...

Sprzedaż miodu 🔗

Tłumaczenie w toku...

Odwirowane plastry 🔗

Tłumaczenie w toku...

Wosk 🔗

Tłumaczenie w toku...

Uwagi 🔗

Tłumaczenie w toku...

Topienie ciepłem słonecznym 🔗

Tłumaczenie w toku...

Topienie w piekarniku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Topienie w ciepłej wodzie 🔗

Tłumaczenie w toku...

Oczyszczanie wosku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Odlewanie wosku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Czyszczenie form i waz 🔗

Tłumaczenie w toku...

Kolor wosku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Podrabianie wosku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Wydajność produkcji wosku 🔗

Tłumaczenie w toku...

Pszczelarstwo zimą 🔗

Czyszczenie korpusów 🔗

Po zabraniu pszczołom korpusów celem ich osuszenia, pospieszymy się z ich oczyszczeniem, usuwając przylegający do nich propolis i wosk. Przejrzymy przy tej okazji plastry. Plastry złamane, zbyt nieregularne, zostaną usunięte.

Usuniemy również plastry zawierające czerw trutowy. Części plastrów z komórkami trutowymi także zostaną usunięte. Plastry białe i jasne zachowamy; czarne i ciemne wymienimy.

W efekcie mało kiedy będziemy mogli zachować plastry. Zrobimy to tylko w razie potrzeby uzupełnienia dwóch korpusów nowej rodziny.

Praca ta powinna zostać wykonana jak najszybciej, ponieważ wosk należy przetopić jak najwcześniej oraz dlatego, że zimą nie sposób dotykać plastrów bez ich połamania.

Pod plastrami przeznaczonymi do konserwacji spalimy knot siarkowy, by ochronić je przed barciakiem.

Konserwacja korpusów 🔗

Korpusy należy przechowywać z dala od wilgoci i gryzoni. Wilgoć szybko niszczy plastry, gryzonie natomiast bardzo lubią wosk, a nawet drewno, do którego przywiera nieco wosku.

Przegląd sprzętu 🔗

Zimą, pszczelarz może zająć się naprawą starego sprzętu, który nie jest zasiedlony przez pszczoły oraz budową nowego sprzętu. Będzie mógł również dokonać zamówień, aby zostać obsłużonym na czas.

Czas wolny 🔗

Zła pogoda i długie wieczory zapewniają czas wolny. Pszczelarz skorzysta z tego by kolejny raz przestudiować traktaty pszczelarskie oraz czasopisma branżowe. Nowa lektura pozwoli mu zrozumieć to, czego nie zrozumiał wcześniej, oraz docenić to, co początkowo ocenił jako zbyteczne.

Pszczelarz wykorzysta również ten wolny czas na zanotowanie napotkanych trudności oraz swoich obserwacji, by następnie przekazać je dyrektorowi swojego magazynu pszczelarskiego. Gdyby każdy tak czynił, postęp w pszczelarstwie byłby szybszy.

Przemieszczanie uli 🔗

Gdy potrzebujemy przenieść ule w inne miejsce, możemy tego dokonać zimą po 10-15 dniowym zamknięciu, bez innych środków ostrożności, niż unikanie wstrząsów w ulach.

Radzę jednak dokonać tych przenosin w marcu lub kwietniu w następujący sposób. Jeśli odległość przeprowadzki wynosi 3 kilometry, to przeprowadzkę przeprowadzimy wieczorem, a przynajmniej zamkniemy ule wieczorem i przeniesiemy je możliwie wcześnie, cały czas unikając wstrząsów. Jeśli odległość jest niewielka, postąpimy w następujący sposób: wieczorem pierwszego dnia ustawimy wszystkie ule w nieładzie, obracając je w różnych kierunkach, ale nie ruszając ich z miejsca; wieczorem drugiego dnia znów zmienimy ustawienie uli oraz przeniesiemy je jeden metr w kierunku docelowego miejsca; wieczorem trzeciego dnia kolejny raz zmienimy ustawienia i przeniesiemy ule o trzy metry, i tak dalej, zawsze działając wieczorem, zawsze zmieniając ustawienie uli i każdego dnia zwiększając odległość ich przeniesienia trzykrotnie.

Pokój pszczołom 🔗

W czasie zimy, unikamy poddawania uli choćby najmniejszym wstrząsom. Nawet w przypadku ich przemieszczania, które wykonać należałoby raczej w marcu lub kwietniu. Nawet w przypadku napraw, którymi zająć się powinniśmy przed lub po zimie. Każdy wstrząs ula wprawia pszczoły w niepokój i zmusza je do spożycia miodu.

Zimą unikać będziemy również otwierania uli, niezależnie od powodu. Otwarcie ula skutkuje jego wychłodzeniem i kolejnym spożyciem miodu który, tym razem, zostanie zamieniony w ciepło.

Obydwa z tych przypadków spożycia miodu są nie tylko stratą dla pszczelarza, ale prowadzą przede wszystkim do szkodliwego przepracowania pszczoły.

Letnie pokolenia pszczół pracują 24 godziny na dobę każdego dnia, kiedy tylko jest to możliwe.

Zimowa pszczoła musi nadrobić przepracowanie wcześniejszych pokoleń, oddając się całkowitemu odpoczynkowi aby zapobiec degeneracji gatunku.

Szanujmy prawa natury. Vidit... quod esset bonum (Gen.).

I pokój pszczołom, zimową porą.

Racje mojej metody 🔗

Pan de Layens uważał, że nasze metody pszczelarskie wymagają od pszczelarza zbyt wiele czasu i zbyt dużej wiedzy. Opatowie Voirnot i Sagot uważali je za sprzeczne z potrzebami i instynktami pszczół.

Moje studia pszczelarskie skłoniły mnie do podzielenia się myślami tych wybitnych pszczelarzy. Działałem zatem zarówno na rzecz pszczół, jak i pszczelarzy, ale inaczej niż moi poprzednicy i jestem przekonany, że osiągnąłem lepsze wyniki. Mając szczęście żyć po nich, skorzystałem z ich prac, dobrych i złych.

Przegląd wiosenny 🔗

W ulach innych, niż Ul Ludowy, przegląd wiosenny jest konieczny z dwóch powodów.

Ramki muszą być wyczyszczone, w przeciwnym razie szybko tracą swoją mobilność. Ta mobilność jest absolutnie konieczna w tych systemach uli.

Stare ramki muszą być odnawiane, ponieważ ich komórki uległy zmniejszeniu przez warstwę błon pozostawionych przez każdą pszczołę po urodzeniu. Takie komórki mogą wytworzyć tylko zdegenerowane, skarłowaciałe pszczoły, niezdolne znieść trud pracy oraz mikroby.

Aby oczyścić ramki, należy je po wyjąć z ula jedna po drugiej. Ramki, które należy wymienić, zawierają czasem czerw. Należy je umieścić na krańcu gromady czerwiu i usunąć je po wylęgnięciu się czerwiu.

Ta czynność nieuchronnie wychładza gniazdo lęgowe, którego temperatura około 40° jest znacznie wyższa od temperatury otoczenia. Takie wychłodzenie złości pszczoły. W przyszłości będą one już mniej łagodne. Jest to jednak czas, w którym przegląd musi zostać wykonany. Później ul będzie zawierał zbyt dużą ilość pszczół, a wcześniej byłoby za zimno.

Po zamknięciu ula, pszczoły będą musiały spożyć miodu i przetworzyć go na kalorie aby ogrzać komorę lęgową. To strata dla pszczelarza. To nadmiar pracy dla pszczół, nadmiar nieprzewidziany przez naturę, który siłą rzeczy zmniejsza również odporność pszczół.

Podczas tej operacji matka może zostać zgnieciona między słupkami ramek a ściankami ula. Kiedy wkładamy ramkę z matką z powrotem do ula, pszczoły, szczęśliwe, że odnalazły matkę po chwili nieobecności, śpieszą do niej, otaczają ją, zaciskają i nierzadko duszą. Trzy czwarte rodzin osieroconych wiosną jest wynikiem przeglądu ula.

W każdym razie wiosenny przegląd to długa i trudna praca. Tak długa, że pszczelarz posiadający 50 uli nie znajdzie w kwietniu wystarczającej ilości pogodnych dni, by zdążyć z przeglądami. Tak trudna, że trzy czwarte pszczelarzy nie ma odwagi podjąć się tego przeglądu. Przez rok czy dwa wszystko jest w porządku. Później przychodzi katastrofa.

W Ulu Ludowym przegląd wiosenny jest niepotrzebny. Mobilność ramek w pasiece nie jest nam potrzebna, bo nigdy nimi nie manewrujemy. Poza tym ramki i plastry są czyszczone lub wymienione, gdy trafiają do pracowni na zbiór. I mamy całą zimę na wykonanie tej pracy, z dala od pszczół. Na wiosnę musimy jedynie wyczyścić dennicę, ale bez otwierania ula, bez martwienia się o temperaturę zewnętrzną, bez martwienia się o zgniecenie matki.

Powiększanie ula 🔗

Tłumaczenie w toku...

Zbiór miodu 🔗

Tłumaczenie w toku...

Przesiedlanie rodzin 🔗

Tłumaczenie w toku...

Sztuczne rójki 🔗

Tłumaczenie w toku...

Poszukiwanie matki 🔗

Tłumaczenie w toku...

Wnioski 🔗

Z wszystkiego, cośmy tu sobie opowiedzieli wynika, że stworzyłem Ul Ludowy celem uniknięcia wszystkich wad pozostałych uli. Ul Ludowy, lepiej od któregokolwiek innego, odpowiada niezaprzeczalnym zasadom naukowym i pszczelarskim. Ul Ludowy będzie zatem waszym wyborem.

Ale są trzy Ule Ludowe: jeden bez ramek, inny o klasycznych ramkach, trzeci o ramkach otwartych.

W przeszłości polecałem bezramkowy Ul Ludowy małym pasiekom, a ramkowy Ul Ludowy pasiekom nieco większym.

Mając jednak na uwadze miodarkę, którą złożyłem, i której tylko klatki są specyficzne, odwirowanie miodu staje się możliwe również przy ulu bezramkowym. Odwirowanie jest jeszcze łatwiejsze i szybsze przy pomocy naszych nowych klatek i miodarki dwustronnej. Dlatego bez wahania polecam bezramkowy Ul Ludowy wszystkim, nawet do bardzo dużych pasiek. Ul ten jest ekonomiczny w budowie i pozwala zaoszczędzić co najmniej trzy kilogramy zapasów rocznie. W każdym ulu, niezależnie od tego, czy posiada ramki czy nie, pszczoły muszą mieć do dyspozycji taką samą powierzchnię plastrów. W ulu ramkowym potrzebna jest jednak większa pojemność niż mogłoby się wydawać, ze względu na umiejscowienie ramek, przestrzeni między nimi a ściankami bocznymi oraz na dolną poprzeczkę ramki. Wymagana objętość wynosi 4600 (cztery tysiące sześćset) centymetrów sześciennych dla każdego korpusu ramkowego Ula Ludowego, czyli nie mniej jak 9200 lub 9 litrów na gniazdo, które jest zawsze złożone z co najmniej dwóch korpusów. Aby ogrzać te dziewięć niepotrzebnych im litrów, pszczoły będą musiały zamienić w kalorie co najmniej trzy kilogramy miodu. Jest to zarówno strata dla pszczelarza, jak i dodatkowa praca dla pszczół. Bezramkowy Ul Ludowy jest zatem także ulem najbardziej higienicznym dla pszczoły.

Ramkowy Ul Ludowy jest moim zdaniem odpowiedni tylko dla kogoś, kto pragnie prowadzić badania, kto potrzebuje często obsługiwać plastry pokryte pszczołami. Ktoś taki ma wówczas wybór między ramką zamkniętą (zwyczajną) a ramką otwartą. Ramka zamknięta jest łatwiejsza w obsłudze. Ramka otwarta pozwala zbliżyć strukturę ula do bezramkowego Ule Ludowego, oszczędzając tym samym zapasy. Niemniej ramka, czy to zamknięta czy otwarta, wiąże się z kosztowną konstrukcją ula.

Na koniec - jako że jesteś, drogi czytelniku, częścią zarozumiałej ludzkości - pozwól mi na ostatnią uwagę.

Ul ramkowy zawdzięcza swój sukces możliwości użycia miodarki, która była faktycznym postępem. Wielu zdecydowało się na ul ramkowy, aby uczestniczyć w postępie.

A przecież w bezramkowym Ulu Ludowym również będziesz mógł skorzystać z postępowej miodarki, a jednocześnie zapewnisz mieszkanie niewątpliwie najprzyjemniejsze i najbardziej racjonalne dla twych czarujących pszczół,

---

Praca w toku... Ciąg dalszy wkrótce. Dotychczas przetłumaczonych zostało 150 z 196 rozdziałów (tj. 77% całości). Masz uwagę, komentarz lub prośbę? Napisz na forum!

Spis treści 🔗

Informacje o wydaniu 🔗

Powyższe materiały zostały przełożone na podstawie piątego wydania francuskiego oryginału "L'apiculture pour tous" z 1923 r. Wyłącznym autorem przedstawionego przekładu jest Mateusz Viste. Wszelkie prawa zastrzeżone. Niniejsze tłumaczenie jest w wersji z 25.03.2023.

Uwaga: we wrześniu 2021 ukazało się tłumaczenie dwunastej edycji Pszczelarstwa dla wszystkich, w przekładzie pana Jana Orzechowskiego. Więcej informacji o wydaniu Pana Orzechowskiego na dobranasze.pl.